مقایسه معماری مدارس ایران در دوره صفویه و قاجاریه

یکی از بناهای مهم معماری دوره اسلامی ایران، مدارس علوم دینی می باشد که با شکل گیری نظامی ها در دوره سلجوقی آغاز تا دوره قاجار نیز ادامه یافت احداث مسجد و مدرسه های در اوایل دوره قاجار و تا زمان تاسیس مدرسه دارالفنون می باشد. تلفیق و ترکیب دو عملکرد مسجد و مدرسه باعث شکل گیری نوآور یها و خلاقیت های در معماری گشت که حتی -. بدین منظور ده باب از مدارس هر دو دوره برگزیده شده و از لحاظ ویژگی های موجود در طرح کلی بنا مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد، مسجد - مدرسه های دوره قاجار الگوی معماری مشخصی نداشتند درحالی که مدارس دوره صفویه از الگوی معماری خاص دو ایوانی و چهارایوانی تبعیت می کنند. معماری مسجد – مدرسه های دوره قاجار نسبت به مدارس دوره صفویه دارای پیچیدگی و تنوع فضایی بیشتری میباشند که همین امر باعث کاهش تعداد حجره هادر مدارس دوره قاجار نیز می گرددو از طرفی وجود مهتابی، گنبدخانه های چهارطرف باز و دارای پلان صلیبی شکل سبکی فضایی درحیاط مسجد – مدرس ها می باشد. بعلاوه برج ساعت در مسجد – مدرسه های دوره قاجار نشانه تاثیر مغرب زمین و یک نوگرایی غربی می باشد.مسجد ومدرسه به سه گونه اصلی میباشدگونه اول، مسجد مدرسه، فضای واحدی است که کارکرد مسجد و مدرسه در آن از هم تفکیک شده است. گونه دوم، مسجد و مدرسه در یک فضا قرار گرفته اند و کاربری مسجد و مدرسه در هم ادغام شده است. گونه سوم، شامل مسجد مدرسه هایی است که به صورت جدا از هم ولی، در کنار هم ساخته شده اند. ارتباط مسجد و مدرسه از طریق فضای مشترک در داخل بنا میباشددر دوره صفوی دو فضا پیوند زیادی با هم داشته و به سادگی در مجاورت حیاط با ورودی و دسترسی مشترک شکل گرفته اند. در دوره قاجار تنوع پیکربندی بیشتر شده و دو فضا به سمت استقلال بیشتری پیش رفته اند، با این وجود هیچ گاه ارتباط دو فضا مطلقا قطع نشده است.

Keywords:

معماری مسجد- مدرسه , معماری دوره قاجار , معماری دوره صفویه , معماری مدارس صفویه.