پشت دیوارها شهری است، خدمتی باید ساختطراحی چارچوبی برای ارائه خدمات فرانهادی در کتابخانه های عمومی

هادف: خدمات فرانهادی از مهم ترین خدماتی است که در کتابخانه های گوناگون به آن توجهمی شود. به بیان ساده، خدمت فرانهادی مراجعه کتابخانه به جامعه استفاده کننده یا همانخدمات برون کتابخانه ای است. در این راستا کتابخانه ها برنامه ریزی های لازم را برای ارائهاین خدمات انجام داده و بودجه مناسب را برای آن در نظر می گیرند. با توجه به گروه هایکاربری نامتجانس در کتابخانه های عمومی به نظر می رسد که برنامه ریزی خدمات فرانهادیدر این کتابخانه ها به نسبت سایر کتابخانه ها پیچیده تر باشد. در این پژوهش، با هدف کمکبه کتابخانه های عمومی در برنامه ریزی و ارائه خدمات فرانهادی، تجربه های کتابخانه هایعمومی کشورهای گوناگون در زمینه ارائه خدمات فرانهادی پایش و دسته بندی شده است.روش: رویکرد این پژوهش برای پاسخ به پرسش های پژوهش کیفی است. ازاین رو، بابررسی متون منتشرشده و همچنین مراجعه به وب سایت ۵۰ کتابخانه عمومی در کشورهای گوناگون، کلیدی ترین تجربه ها شناسایی و با نرم افزار مکس کیودی ای تحلیل، کدگذاری و دسته بندی شده اند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که طیف وسیعی از خدمات فرانهادی ازجمله،منابع سیار، آزمایشگاه سیار، برگزاری رویدادها، برنامه های خواندن و ایجاد مجموعه هایویژه برای دو دسته فراگیر کاربران، یعنی افراد/ گروه ها )همانند کم برخوردار رشدی،کم برخوردار فیزیکی، کم برخوردار مالی، کم برخوردار جغرافیایی، کم برخوردار آموزشی،کم برخوردار اجتماعی، اقلیت ها، سالمندان و کاربران عادی( و نهادها/ موسسه ها )همانندمدرسه ها و بیمارستان ها( از طریق ایستگاه های ثابت و سیار، پست، شعبه در محل و غیرهارائه می شود.نتیجه گیری: طراحی خدمات فرانهادی در کتابخانه های عمومی نیازمند توجه به مسائلگوناگونی است که بدون آنها نمی توان کارآمدی این خدمات را تضمین کرد. از سوی دیگر،برای طراحی این خدمات باید کاربران کتابخانه به شکل کامل و با جزئیات هرچه تمام تربررسی و مطالعه شوند تا بتوان خدمات متناسبی به آنها ارائه کرد. همچنین، این خدماتباید پویا باشند؛ به این معنا که همواره طراحی خدمات تازه در دستور کار کتابخانه وکتابداران کتابخانه های عمومی باشد.ارزش/ اصالت: می توان گفت که خدمات فرانهادی نقشی کلیدی در افزایش نقش و تاثیرکتابخانه های عمومی در جوامع گوناگون دارند و بهتر است بخشی مستقل برای ارائه اینخدمات در کتابخانه ها طراحی شود که ماموریت و سیاست/ خط مشی ویژه خود را داشتهباشد. نتایج این پژوهش برای کتابداران، مدیران و سیاست گذاران کتابخانه های عمومیسودمند خواهد بود تا با کمک آنها بتوانند این خدمات را بیشتر و سازمان یافته تر از گذشتهدر کتابخانه های خود ارائه دهند.

Keywords:

خدمات فرانهادی , کتابخانه های عمومی , کاربران ویژه , خدمات ویژه , خدمات برون کتابخانه ای.