گزینش و معرفی لاین های برتر برنج از نظر پایداری و واکنش در شرایط تنش کم آبی و غرقاب

برنج یکی از منابع غذایی مهم برای جمعیت جهان به شمار می­رود، اما سازگاری کمی به شرایط محدودیت آبی دارد و به شدت به کمبود آب حساس است. ازاین رو، پایداری و بهبود عملکرد در شرایط تنش آبی از اهداف مهم در کشت برنج محسوب می­شود. در این پژوهش، هشت لاین برنج به همراه رقم شاهد منطقه و رقم IR۲۹ در طی سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو منطقه گنبدکاووس و علی ­آباد کشت شدند. برای اعمال تنش خشکی، آبیاری از ۴۰ روز پس از کشت و هم زمان با مرحله حداکثر پنجه-زنی تا برداشت، قطع شد. در این تحقیق، صفات زراعی و تعداد ریشه­های کمتر از پنج، ۷-۶، ۲۰-۸، ۳۰-۲۱ و تعداد ریشه­های بیشتر از ۳۰ سانتی­متر، حجم ریشه و وزن خشک ریشه اندازه­گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اختلاف بین مدیریت آبیاری و اثر متقابل مدیریت آبیاری و سال برای عملکرد معنی دار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد شرایط غرقاب میزان عملکرد بالاتری نسبت به شرایط تنش دارد. تفکیک اثر متقابل مکان × زمان کاشت × شرایط آبیاری با ارقام مختلف به روش بای ­پلات نشان داد که لاین ۸۷.۵.۱۰۳ در شهرستان علی آباد در شرایط غرقاب و تنش بالاترین عملکرد دارد. در شرایط تنش کم آبیاری لاین­های IR۵۵۴۱۱، IR۷۰۳۶۰، ۸۷.۵.۲۱، IR۶۶۴۲۴ و ۸۷.۱۱۰ اختلاف عملکرد کمی با هم داشتند، در شرایط غرقاب نیز به ترتیب لاین­های IR۵۵۴۱۱، IR۷۰۳۶۰، ۸۷.۵.۲۱، IR۶۶۴۲۴ و ۸۷.۱۱۰ دارای بالاترین عملکرد بودند. نظر به عملکرد بالای لاین ۸۷.۱۱۰ در شرایط خشکی و لاین ۸۷.۵.۱۰۳ در غرقاب، این لاین ها برای کشت در مناطق مشابه توصیه می­شوند.

Keywords:

بای پلات , پایداری , عملکرد دانه , کم آبیاری , روش گرافیکی