نیای رستم کیست؟ کشف هویت سرسلسله دودمان سام بر پایه زبان شناسی تاریخی- تطبیقی

یکی از الفاظ مبهم ومورد اختلاف شاهنامه، واژه «کریمان»است که در دو بیت شاهنامه، در مقام نیای رستم آمده است. ادبای معاصر، متاثر از محمدمعین، کریمان را جمع کریم و فرهنگ نویسان، کاتبان، حماسه سرایان و زبان شناسان آن را نام خاص دانسته اند، ولی در توجیه ابهام ها و ریشه واژه ناموفق بوده اند. این جستار با روش ریشه شناسی درزمانی و زبان شناسی تطبیقی، اشکال تاریخی واژه (کارفرمان، کهرمان و قهرمان) را در تطبیق با موارد مشابه در منابع رسمی وعامیانه زبان های فارسی، ترکی، کردی و عربی بررسی کرده است. شکل کهن واژه، «کارفرمان»، به معنای گماشته دیوانی در اموری مثل خزانه (گنجوری) و در کاربرد نظامی، به معنای گماشته شاه در اداره سپاه بوده، به همین جهت، به پهلوانان سیستانی، و به طورخاص، به نیای رستم منتسب شده است. معنای مجازی شجاعت نیز از همین کاربرد ناشی شده، در شکل معرب لغت («قهرمان») به کاررفته است. فردوسی نیز، صورت اسم خاص این لغت را به عنوان نام نیای رستم ذکر کرده، برای اقتفای نریمان،«کهرمان» را به شکل «کریمان» تغییرداده است. بازسازی داستان این شخصیت در چرخه حماسه های سیستان، رابطه وی با هوشنگ شاه که در منابع سیستانی، سومین شاه ایران بود، روشن کرد و معمای انتساب کریمان  به هوشنگ و سومین خسرو خواندن او نیز حل شد.

Keywords:

Karimān , Qahramân , Shāh-nāma , manuscript , Semantics , Etymology , Diachronic Linguistics , کریمان , قهرمان , شاهنامه , نسخهخطی , معناشناسی , ریشه شناسی , زبان شناسی درزمانی