تعیین منشا و فرایند پیشروی آب شور به آبخوان دشت خانمیرزا با استفاده از روش-های ژئوفیزیکی و هیدروشیمیایی

در این پژوهش تلاش شده است که به توصیف فرآیندها، میزان نفوذ آب شور، مکانیسم های شوری یا شیرین شدگی آب زیرزمینی ، تعیین عمق ، موقعیت زونهای آلاینده و دیگر فاکتورهای محتمل تاثیرگذار بر شوری ء آبخوان خانمیرزا پرداخته شود. برای شناسایی زونهای آلاینده، مکانیسم و فرآیندهای شورشدگی در منطقه ،۳۵۸۱ ایستگاه مغناطیس سنجی بر روی رخنمون گنبد نمکی و دشت خانمیرزا، ۲۳۵ سونداژ الکتریکی و همچنین ۷۱ نمونه در دو فصل تر و خشک (سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰) برای اندازه گیری فلزات سنگین و آنیون و کاتیونها در محدودهی مورد مطالعه برداشت شد. با استفاده از بررسی های مغناطیس سنجی دو بی هنجاری شناسایی شد: ۱) گنبد نمکی در جنوب شرق دشت ۲) کفه نمکی احتمالی در مرکز دشت . گنبد نمکی دارا ی توده های آذرین نفوذی است که یکی از منشاهای احتمالی ء آلودگ ی ء فلزات سنگین در این آبخوان است . عمق توده های نفوذی در نقشه ی "ادامه فراسو" در حدود ۱۵۰ متر است . در این پژوهش حدود گنبد نمکی مشخص شده و معلوم شد که به زیر آبخوان کشیدگی ندارد. بررسی های مغناطیس سنجی ، مقاومت سنجی و آنالیزهای هیدروژئوشیمیایی انطباق خوبی بر هم دارند و همه نشانگر وجود یک زون آلاینده، در مرکز دشت (تالاب خشک شده) است . بر اساس نتایج به دست آمده از بررسی های مقاومت سنجی ، در مرکز دشت یک زون با مقاومت پایین وجود دارد که ناشی از شورآبه های کفه نمکی آبخوان است . در گذشته شورآبه های حاصل از گنبد نمکی در مرکز دشت تخلیه می شدند و احتمالا" تشکیل کفه نمکی داده است . نتایج نشان داد که شوری در آبخوان دشت خانمیرزا، از ۹۱ تا ۹۰۷۰ میکروزیمنس بر سانتی متر، از مرکز آبخوان به سمت اطراف دشت افزایش می یابد. رخساره های هیدروژئوشیمیایی منابع آب مورد بررسی از Ca-HCO۳ تا Na-Cl در آب شیرین تا آب شور تغییر می -کنند. مهم ترین منشا شوری ء شورآبه ها، انحلال هالیت و ژیپس است که بررسی نمودارهای ترکیبی Cl/Br، Na/Br، I/Cl، Na/Cl و Li/Cl دربرابر Br/Cl این موضوع را تایید می کنند. همچنین نمونه های آب زیرزمینی ء برداشت شده از آبخوان در بالای خط تبخیر آب در یا در نمودار Br/Cl قرار گرفتند که معرف فرآیند اختلاط و رقیق شدگی است . در نتیجه براساس نتایج زمین شناسی ، بررسی های هیدروژئولوژیکی ، داده های هیدروژئوشیمایی و ژئوفیزیکی ، منشا شور شدن آبهای زیرزمینی دشت خانمیرزا، شورآبه های زیرزمینی در کف آبخوان و گنبد نمکی است که به دلیل پمپاژ بیش از حد منابع آب زیرزمینی طی فرآیند آپکنینگ بالا آمده و با منابع آب شیرین آبخوان ترکیب شدهاند و پس از شور شدن آبخوان، به دلیل وجود شیب هیدرولیکی به سمت پایین ترین سطح ایستابی (شمال شرق محدوده) حرکت می کنند.

Keywords:

مغناطیس سنجی , ژئوالکتریک , هجوم آبشور , هیدروشیمیایی , آبخوان دشت خانمیرزا , منشا شوری