تحلیل عوامل عدم تعادل فضایی منطقه کلان شهری تهران و سناریوهای آینده

عدم تعادل فضایی در کلان شهر و منطقه کلان شهری تهران، علیرغم سابقه طولانی سیاست های تمرکززدایی، تشدید شده است. عوامل بسیاری در بروز این مسئله نقش داشته است، اما شناسایی عوامل پیشران­ به منظور شناختن جهت­گیری­های آینده ضروری است. هدف این پژوهش، شناسایی سطوح و خوشه­های عوامل این عدم تعادل فضایی و ارائه سناریوهای آینده بر اساس عوامل پیشران­ است. به این منظور، نظرات خبرگان درباره روابط عواملی که در پیشینه مطالعات شناخته شد، کسب و از مدل­سازی­ ساختاری- تفسیری در نرم­افزار MICMAC برای دسته­بندی این عوامل استفاده گردید. با به­کارگیری روش تحلیل اثرات متقابل برای عوامل پیشران در نرم­افزار Scenario wizard، سناریوهای منطقی شناسایی و تحلیل شد. بر اساس یافته­ها، عامل استقرار دولت به عنوان زیربنایی­ترین سطح و عامل الگوی استقرار جمعیت در بالاترین سطح شناخته شد. مهم ترین متغیرهای خوشه تاثیرپذیر شامل الگوی استقرار جمعیت و رشد فیزیکی بود. مهم ترین متغیرهای خوشه پیوندی شامل تمرکز صنعتی، مدیریت شهری، تمرکز سرمایه و تمرکز جمعیت بود. مهم ترین متغیرهای خوشه تاثیرگذار نیز شامل استقرار دولت، تمرکز تصمیم­گیری، تمرکز خدمات، تمرکز زیرساخت­ها، تمرکز اقتصاد، فعالیت­های فرا شهری و طرح­های شهری بوده است. از میان ده سناریوی منطقی، چهار سناریوی برتر بررسی شد. از میان این چهار سناریو، حتی اگر بهترین سناریو رخ دهد، هنوز نسبت به شرایط ایده­آل فاصله بسیار است؛ اما اگر سناریوهای نامطلوب رخ دهد، شرایط به حداکثر بحران ممکن، بسیار نزدیک خواهد بود. درنتیجه وضعیت عدم تعادل فضایی کلان شهر و منطقه کلان شهری تهران در آینده بیشتر رو به سوی بحرانی­تر شدن دارد.

Keywords:

تعادل فضایی , خوشه , پیشران , سناریو و تهران