بررسی و مقایسه آموزه‎های اخلاقی و تربیتی «قابوس‎نامه» عنصرالمعالی و «بوستان» سعدی

بحث در اخلاق و آموزه‎های اخلاقی و تربیتی یکی از مضامین همیشگی و پربازتاب ادبیات فارسی است که از نخستین ادوار نظم و نثر پارسی تاکنون دست‎مایه اشعار و نوشتههای سخنوران مختلف قرار گرفته است. این مضامین در آثار و اشعار برخی از شاعران و هنرمندان بازتاب چشمگیرتری نسبت به سایر آثار ادبی دارد. از جمله در قابوس‎نامه عنصرالمعالی که جزو آثار پیشرو و سرآمد این گونه آثار است. عنصرالمعالی در این کتاب تقریبا با نگاهی دینی و قرآنی-اسلامی به تشریح عقاید خود در باب اخلاق و مسائل اخلاقی و آموزش آن به فرزندش میپردازد. این نوع نگاه به مسائل اخلاقی را بعدها در شعر و آثار سایر هنرمندان هم مشاهده میکنیم. یکی از سرآمد این شاعران سعدی شیرازی و اثر بزرگش بوستان است. سعدی نیز چون عنصرالمعالی بسیاری از بایدها و نبایدهای اخلاقی را در شعر خود منعکس کرده است که در حوزه فضایل و رذایل اخلاقی و ادبیات تعلیمی قابل تامل، تعمق و تحقیق است. سخاوت و کرم، نیکی و حسن خلق، دنیاگریزی، شکر و طاعت خداوند، عدالت، و قناعت و پرهیز از حرص و طمع از جمله آموزه‎های اخلاقی و تربیتی مشترک و مورد بحث در این مقاله است. این مضامین مشترک اخلاقی در آثار این دو سخنور موجب پیوند روحی و ذهنی آن‎ها گشته است، به طوری که سعدی را تالی عنصرالمعالی هم به شمار آورده‎اند. بدین جهت در این مقاله سعی شده تا آموزه‎های اخلاقی دو اثر استخراج گردد و به بررسی و مقایسه دیدگاههای این دو در این باب پرداخته شود.

Keywords:

ادبیات تعلیمی , اخلاق , آموزه‎های اخلاقی , تربیت , قابوس‎نامه , بوستان سعدی.