رمزگشایی از فقه سیاسی احمدرضاخان بریلوی

احمدرضاخان بریلوی، بنیان­گذار یکی از بزرگ ترین مکاتب فکری در مذهب حنفی ماتریدی در شبه­قاره است. این مکتب که به سبب انتساب به احمدرضا، مکتب بریلوی نامیده می شود، از نظر تعداد پیروان، گوی سبقت را از سایر رقبا در شبه­قاره ربوده و حتی دامنه­ی نفوذ آن به افریقا و اروپا نیز سرایت کرده است. در این میان، جدای از عقاید احمدرضاخان که وی را از رقیب اصلی آن یعنی مکتب دیوبند جدا می­کند، ایستارهای سیاسی وی نیز بسیار بحث­برانگیز بوده است؛ به گونه ای که برخی وی را از ایادی استعمار انگلستان شمرده و برخی نیز چنین مواضعی را نشانه­ی آینده نگری او دانسته­اند. در این پژوهش، مهم ترین فتاوای سیاسی او که می­توان آن را در قالب فقه سیاسی احمدرضا ارزیابی کرد، مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است که علل واقعی صدور چنین فتاوایی رمزگشایی شود. پنج فتوای احمدرضاخان درباره­ی مسائل: دارالاسلام و دارالکفر، ترک موالات، جنبش خلافت، حزب کنگره و نظریه­ی دو ملت، در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که مواضع احمدرضا در تمامی این مسایل برخلاف مواضع مسلمانان شبه­قاره بوده است. به نظر می­رسد بیش از آن­که مواضع سیاسی احمدرضاخان ریشه در اندیشه­های فقهی وی داشته باشد، متاثر از فضای رقابت میان احمدرضاخان و دیوبندی ها که رهبری جریان­های سیاسی شبه­قاره را در آن زمان به دست داشته­اند، بوده است.

Keywords:

احمدرضاخان , مکتب بریلوی , مکتب دیوبند , شبه قاره هند , فقه سیاسی