روش دگماتیک و بحران روایت شناسی قرآن کریم

صحنه نقد ادبی ایران و جهان عرب در حوزه بررسی گفتمان های روایی وتحلیل روایت پردازی قرآن کریم، بر هم تای غربی خود روی گشود که بخش اعظم مفاهیم نظری و روش های عملی تحلیل و ساز وکارهای نقد خود را از آن برگرفته بود. بر این اساس، هر پژوهش گری با توجه به گرایش و رویکرد خاص خود و بر اساس روشی که در نقد برگرفته بود، به برسی گفتمان روایی مورد مطالعه پرداخت. جنبه منفی این رویکرد به تحمیل روش نقدی بر متن و کاربست مکانیکی آن باز می گردد که روایت شناسی قرآن کریم را در صحنه نقد داستانی ایرانی-عربی با بحران مواجه ساخت و در برخی موارد قداست گفتمان مورد مطالعه و حقیقت الهی آن را خدشه دار کرد. از این منظر، پژوهش حاضر بر آن شد تا به کنکاش در پژوهش هایی بپردازد که برای بررسی گفتمان قرآنی روش های روایت شناسی نوین را به شیوه ای دگماتیک به کار بسته اند، تا از گذرگاه این کندوکاو به واقعیت موجود این نقد نزدیک شده و پاره ای از کاربست هایی را که پژوهش گران عرب زبان و پارسی گو در این عرصه نگاشته اند، بازنمایی کند. در نهایت، پژوهش حاضر به این نتیجه رسید که روش نقدی در رویکرد برخی پژوهشگران به ابزارهایی هندسی دارای حدود و ابعاد مشخص تبدیل شده که در هنگام کاربست، گریزی از ماندن در چهارچوب آن نیست و همین امر پژوهش گران را به این سمت گسیل داشته که تلاش خود را معطوف به شناخت شرحه های مختلف متن و لایه های تشکیل دهنده گفتمان روایی قرآن کریم معطوف دارند. چالش کاربست روایت شناسی نوین در بررسی گفتمان قرآنی، عمدتا ناشی از دشواری کاربست ساز وکارهای اجرائی این روش و انتقال آن از فضای داستان های بشری به فضایی متفاوت از آن است که همان فضای گفتمان قرآنی است. در همین حال، کاربست روشی ناکارآمد و یا با ماهیتی متفاوت از ماهیت گفتمان ادبی، به تولید نتایجی مبهم می انجامد که از زیبایی گفتمان کاسته و به کارکرد آن آسیب می رساند چرا که نقد در نهایت به انباشتی از آراء منتهی می شود که به سبب عدم همراهی با یک حرکت نقدی پویا درخور اعتنا نیست و این شکاف یکی از مخاطراتی است که پژوهش های علمی در تحلیل و نقد خود با آن مواجه بوده اند.

Keywords:

نقد ادبی , روایت شناسی نوین , داستان , گفتمان قرآن