مروری بر تجارب امداد و درمان در عملیات فتح المبین

زمینه و هدف: عملیات فتح المبین که بامداد دوشنبه دوم فروردین ۱۳۶۱ آغاز شد، نقطه عطف بهداری رزمی محسوب می­شود. بعد از تجربه بیمارستان کانکسی در فتح بستان، اولین سامانه بیمارستان های صحرایی، که ترکیبی از چندکانکس و چادر بودند در این عملیات مورد استفاده قرار گرفت و به خدمات پزشکی، امدادی و بهداشتی وسعت قابل ملاحظه­ای بخشید. روش ها: این مقاله یک مطالعه مروری بوده و در تدوین آن علاوه بر مصاحبه تاریخ شفاهی از منابع معتبر موجود استفاده شده است. یافته ها: در این عملیات، برای نخستین بار در جریان جنگ تحمیلی، بیمارستان صحرایی مجهز به اطاق عمل به کار گرفته شد. سامانه­های بیمارستان صحرایی پیشگفت در ۳ منطقه از عملیات فتح المبین برپا گردید: "منطقه عمومی دشت عباس توسط نیروهای جهاد سازندگی، برای درمان مجروحین قرارگاه­های فتح و فجر"، " منطقه دالپری توسط تیپ امام حسین( ع) که فقط به­صورت کانکس بود" و منطقه بلتا، توسط تیپ محمد رسول الله(ص)که ترکیبی از کانکس و سنگر بود و سقف آن را با الوار و خاک پوشانده شده بود". در این عملیات بیش از ۱۵ اورژانس صحرایی خطوط مقدم نبرد را پوشش می­دادند. این مراکز در شروع عملیات و قبل از عقب­نشینی دشمن، زیر آتشباری شدید قرار داشتند. بیش از ۲۰۰ نفر پزشک و افزون بر ۱۰۰۰ نفر پرستار و بهیار و نیز ۲۰۰۰ نفر امدادگر، ایثارگرانه در این عملیات خدمت نمودند. عموم پرسنل بهداری استان و سازمان منطقه­ای و تیم­های اضطراری اعزامی از سراسر کشور، در این عملیات بهداری رزمی را همراهی می­نمودند. کلیه امکانات سازمانی و پرسنلی ارتش جمهوری اسلامی در منطقه نیز با همه امکانات در اختیار، در طول عملیات مشارکت مستقیم و فعال داشته­اند. برای انتقال مجروحین در سطوح مختلف از وسایل نقلیه کوچک (آمبولانس و خودروهای امدادی سبک)، مینی بوس، اتوبوس (که با تغییراتی امکان حمل مجروح پیدا می­نمودند)، و همچنین امداد هوایی (بالگردهای هوانیروز و هواپیماهای ارتش) و دریایی استفاده گسترده انجام می­شد. نتیجه گیری: آرایش طب رزمی عملیات فتح المبین از خط مقدم با حضور امدادگران آغاز و زنجیره امداد و انتقال از آنجا شروع می­شد و مجروحین و مصدومین بعد از مداوای اولیه که نوعا حیاتی و زیر آتش دشمن انجام می­گردید، به اورژانس­های خط منتقل می­شدند. مجروحین پس از دریافت خدمات فوری در این اورژانس­ها، بسته به شرایط جغرافیایی اورژانس به یکی از سه بیمارستان صحرایی فوق و یا یکی از بیمارستان های شهرهای شوش، اندیمشک، دزفول، اهواز یا آبادان منتفل می­شدند. عملیات عظیم بهداری رزمی در فتح المبین یک تجربه عظیم در تاریخ سلامت کشور و یک نقطه عطف بزرگ در تاریخ بهداری رزمی است. تجارب حاصله در عملیات بعدی و در طول دفاع مقدس مورد استفاده قرار گرفت و دائما روند تکاملی خود را حفظ می­نمود.

Keywords:

امداد و درمان , فتح المبین , بهداری رزمی , دفاع مقدس , مقاومت , طب رزمی