بررسی مولفه های حقوق شهروندی منعکسه در مطبوعات عصر قاجار ( مطالعه موردی روزنامه اختر)

گسترش ارتباطات ایران با جوامع اروپایی و غربی در عصر قاجار، موجب تحول، دگرگونی و تکوین مباحث حقوق شهروندی در این دوره را نشان می دهد. بر همین اساس، نیز با بررسی متون و آثار مطالب منتشر شده در این دوره، و به ویژه با کنکاش و تحقیق در مطالب مطبوعات این عصر به عینه می توان، نحوه و چگونگی شکل گیری گفتمان حقوق شهروندی را در عرصه اندیشه آثار نخبگان و برخی نمودهای علمی این دوره مشاهده کرد.بدینسان به نظر می آید، یکی از مهم ترین عوامل موثر در تکوین مفهوم حقوق شهروندی و پیامدهای آن، در عصر قاجار رسانه ها و به خصوص مطبوعات بودند. از آن روی که مطبوعات به مثابه یکی از نخستین وسایل ارتباط جمعی، از ابزارهای شناخت، معرفی، تبیین و اشاعه موضوعات و مفاهیم زندگی جوامع بشری در گذشته و امروز هستند، این رسانه را برای تحلیل و بررسی آثار اندیشه گران و نوخواهان دوره قاجار در خصوص مولفه های حقوق شهروندی برگزیده ایم. در این تحقیق، محتوای نشریه اختر به روش تحلیل محتوای کمی، مورد بررسی قرار گرفت. در این روش ۱۲ شماره از نشریه اختر سال ۱۲۹۴ ه. ق؛ (سال سوم انتشار این روزنامه) با روش سیستماتیک انتخاب و تمام داده ها با نرم افزارspss پردازش و با استفاده از آزمون کای اسکوئر رابطه میان متغیرها بررسی شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، بیشتر مطالب منتشر شده در نشریه اختر به سبک خبر بوده و مطالب تحلیلی مانند مقاله هم سهم قابل توجهی دارد و البته تنوع سبک بیشتر و عمدتا سیاسی است. با این حال، عمده مطالب این نشریه در راستای اطلاع رسانی پیرامون مولفه های حقوق شهروندی و فرهنگ مدرن داشته و کمتر به جهت گیری پرداخته و اگر هم جهت گیری داشته، این جهت گیری ها منفی و طرد برخی مولفه ها بوده است.

Keywords:

مطبوعات , اختر , قاجار , شهروندی , حقوق شهروندی