بررسی موسیقی تکرار آوایی در جناس اشتقاق و شبه اشتقاق و رابطه ی آن ها با تکرار واژگانی

تکرار یکی از ارکان مهم و اساسی موسیقی شعر و یکی از زیباترین شگردهای ادبا در زینت بخشیدن به کلام است. تکرار در سطوح آوایی، واژگانی و جمله، سبب پدید آمدن اوزان عروضی، تکرار در قافیه و ردیف شعر و آرایه های لفظی می‎شود. انواع جناس و از میان آن ها جناس های اشتقاق و شبه اشتقاق، بخش مهمی از موسیقی تکرار را تشکیل می دهند. به جناس های اشتقاق و شبه اشتقاق از دیدگاه تکرار آوایی نگریسته می شود؛ چرا که دو واژه متجانس، آواها و واج های مشترکی دارند. نگارنده در این پژوهش با هدف دست‎یافتن به رابطه جناس های اشتقاق و شبه اشتقاق با تکرار واژگانی، این جناس ها را به عنوان نوعی تکرار موسیقی آوایی، با تکرار واژه مقایسه کرده و به این یافته ها دست پیدا کرده است: وجود هر یک از انواع وندها (تصریفی یا اشتقاقی) در متجانسین تعیین می‎کند که این تکرار از نوع تکرار آوایی جناس اشتقاق و شبه اشتقاق است یا این که تنها تکرار واژگانی است و در مقوله این جناس ها نمی‎گنجد؛ بدین ترتیب که اگر وند به کار رفته در ساختار واژگان، وند اشتقاقی باشد، تکرار از نوع آوایی جناس اشتقاق است و در غیر این صورت، وجود وند تصریفی، تکرار واژگانی را پدید می‎آورد و در مقوله جناس اشتقاق نمی‎گنجد؛ اگر چه ممکن است از سایر دیدگاه ها، چون جناس مذیل، مطرف، واج آرایی و... بدان پرداخت. همچنین کلماتی که از یک ریشه بوده؛ ولی اشتقاق زایی در ساختار آن ها وجود ندارد، می توانند از دیدگاه جناس شبه اشتقاق در زبان فارسی مورد تدقیق و تحلیل قرار گیرند. پرداخت.

Keywords:

شعر , تکرار , تکرار آوایی , تکرار واژگانی , جناس اشتقاق