مهمان سردبیر

سیاست حمایت وتوسعه علم، فناوری و صنعت در ایران یکی از بزرگترین دست آوردهای انقلاب اسلامی است که بر پایه بنیاد فکری صحیح «لازمه استقلال، خود کفا بودن است» استوار است. بر اساس این بینش درست، ایران در دو دهه گذشته پیشرفت های شایان و چشم گیری در همه زمینه های علمی، فناوری و صنعتی داشته است. یک نمونه از این پیشرفت ها تعداد مقالات علمی است که محققین ایرانی که در دانشگاه ها ومراکز تحقیقی داخل کشور فعالیت می کنند در فصلنامه های علمی بین المللی به چاپ رسانده اند. مطابق آماری که در جدول زیر منعکس شده است محققین ایرانی در انشار مقالات علمی به خصوص در رشته شیمی و مهندسی در سطح بین المللی نقش مهمی داشته اند. این رده بندی از بین ۱۹۷ کشور بدست آمده است. اعداد اعشاری ناشی از تقسیم هر مقاله که مولفین آن از کشورهای مختلفند می باشد. برای مثال اگر مقاله ای دارای دو نویسنده از دو کشور است هر کشور ۰.۵ امتیاز دریافت می کنند. رتبه ایران و تعداد مقالات مولفین ایرانی داخل کشور که در مجلاتISI وSSCI در سال ۲۰۰۷میلادی به چاپ رسیده اند رشته تعداد مقالات رتبه رشته تعداد مقالات رتبه شیمی ۱۳۲۰.۸ ۱۶ علوم حیاتی ۲۸ ۲۹ مهندسی ۶۵۵.۸ ۲۲ زیست شناسی ۶۰۶.۷ ۳۲ ریاضی ۱۲۹.۳ ۲۴ زمین شناسی ۱۳۸ ۳۵ کامپیوتر ۴۷.۹ ۲۵ نجوم ۱۷.۲۳ ۳۸ کشاورزی ۱۵۳.۷ ۲۷ روانشناسی ۲۱.۳۲ ۴۱ علوم طبی ۶۱۸.۷ ۲۸ علوم اجتماعی ۲۸.۴ ۴۶ فیزیک ۶۰۰ ۲۸ Source: Science & Engineering Indicators, ۲۰۱۰. United States National Science Foundation (http://www.nsf.gov/statistics/seind۱۰/) علاوه بر این، تعداد و رتبه کشورهائی که در ۲۷ رتبه بالا در چاپ مقالات علمی قرار دارند در جدول زیر عرضه می شود: تعداد مقالات چاپ شده در تمامی رشته ها در سال ۲۰۰۷ در ۲۷ کشور بالای دنیا رتبه کشور تعداد مقالات رتبه کشور تعداد مقالات رتبه کشور تعداد مقالات رتبه کشور تعداد مقالات ۱ آمریکا ۲۰۹۶۹۴.۷ ۸ ایتالیا ۲۶۵۴۴ ۱۵ تایوان ۱۲۷۴۲ ۲۲ اسرائیل ۶۶۲۳ ۲ چین ۵۶۸۰۶ ۹ اسپانیا ۲۰۹۸۱ ۱۶ برزیل ۱۱۸۸۵ ۲۳ دانمارک ۵۲۳۶ ۳ ژاپن ۵۲۸۹۶ ۱۰ کره جنوبی ۱۸۴۶۷ ۱۷ سوئد ۹۹۱۴ ۲۴ فنلاند ۴۹۸۹ ۴ انگلستان ۴۷۱۲۱ ۱۱ هندوستان ۱۸۱۹۴ ۱۸ سوئیس ۹۱۹۰ ۲۵ یونان ۴۹۸۰ ۵ آلمان ۴۴۴۰۸ ۱۲ استرالیا ۱۷۸۳۱ ۱۹ ترکیه ۸۶۳۸ ۲۶ اطریش ۴۸۲۵ ۶ فرانسه ۳۰۷۴۰ ۱۳ هلند ۱۴۲۱۰ ۲۰ لهستان ۷۱۳۶ ۲۷ ایران ۴۳۶۶ ۷ کانادا ۲۷۸۰۰ ۱۴ روسیه ۱۳۹۵۳ ۲۱ بلژیک ۷۰۷۱ Source: Science & Engineering Indicators, ۲۰۱۰. United States National Science Foundation بحث در چند مورد در رابطه با این مطلب لازم به نظر می رسد: اولا، این رتبه بندی صرفا در مورد کمیت مقالات می باشد و بر پایه آن نمی توان نظری در مورد کیفیت مقالات داد. بنا براین نباید ضرب المثل معروف «یکی مرد جنگی به از صد هزار» را فراموش کرد. ثانیا، معترضین ممکن است ادعا کنند که استفاده از منابع برای تحقیقات علمی و چاپ مقالات، بخصوص در شرایطی که احتیاجات عدیده در جامعه وجود دارد اتلاف منابع کمیاب است. در جواب این نوع اعتراضات باید گفته شود که تحقیقات علمی که اکثرا خود را در چاپ مقالات منعکس می کنند پایه و اساس فناوری های نوین می باشد. برای مثال، بنا به آمار «بنیاد ملی علم آمریکا» به ۱۱۱۸۳۲ مقاله از ۷۵۸۱۴۲ مقاله در جهان که در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسیده بود در پتنت های ثبت شده در آمریکا در آن سال اشاره شده بود. این نشان آن است که هر چند همه تحقیقات و مقالات ناشی از آنها مثمر ثمر نیستند ولی بدون چنین تحقیقاتی توسعه نوآوری امکان پذیر نیست. به علاوه، باید توجه کرد که آن دسته از مقالاتی که بطور مستقیم در پیشبرد فناوری نقشی نداشته اند نقش مهمی در ایجاد زیرساخت علمی جامعه و تقویت تفکری که برای علم، دانش و تحقیق ارزش قائل می شود دارند. یک سیستم دانشگاهی را که اصلا نظام فکری تحقیق در آن موجود نیست تجسم کنید. آیا در چنین سیستمی علم و دانش توسعه پیدا خواهد کرد؟ جواب به این سئوال حتما منفی است. بنابراین نتیجه می گیریم که سرمایه گذاری در توسعه و تحقیق برای پیشرفت اقتصادی، رفاه جامعه و در شرایط کنونی بین المللی، برای حفظ استقلال کشور ضروری می باشد. امید است که این آمار انگیزه بیشتری برای محققین ایرانی ایجاد کند تا در آینده رتبه بالاتری در همه علوم برای ایران به دست آورند.