برآورد اثرات اعطای یارانه های نقدی جدید بر شاخصهای توزیع درآمد خانوارهای شهری در سناریوهای مختلف

یکی از بحث هایی که در دو یا سه سال اخیر در حوزه سیاست های حمایتی از خانوارها مطرح شده است، پرداخت یارانه نقدی جدید به منظور نگهداشت سطح رفاه و کمک به معیشت خانوار می باشد. این موضوع به ویژه با تشکیل مجلس یازدهم قدرت بیشتری گرفت و در سال ۱۳۹۹ به دفعات مختلف توسط نمایندگان مجلس در مصاحبه ها و رسانه های عمومی مطرح شد. بنابراین، مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری بررسی این موضوع را در دستور کار خود در سال ۱۴۰۰ قرار داد.

جنبه مهم پرداخت یارانه نقدی، کمک به هموار شدن توزیع درآمد و کاهش نابرابری ها است. مسلما این جنبه توسط پرداخت همگانی یارانه نقدی نه تنها به سختی حاصل می شود، بلکه می توان گفت که پرداخت همگانی، سوی مخالف عدالت در توزیع قرار دارد. با عنایت به فضای حاکم بر کشور در حوزه سیاست های حمایتی و توجه نمایندگان محترم مجلس و تصمیم گیران دولتی به این موضوع، در گزارش حاضر به اثرات پرداخت یارانه جدید بر شاخص های نابرابری و توزیع درآمد برای خانوارهای شهری توجه گردید.

به منظور برآورد اثرات اعطای یارانه نقدی جدید ابتدا چهار سناریوی پرداخت سرانه ۷۰ هزار تومان به خانوارهای دهک اول لغایت دهک پنجم؛ پرداخت سرانه ۷۰ هزار تومان به خانوارهای دهک اول لغایت دهک هفتم؛ پرداخت سرانه ۹۰ هزار تومان به خانوارهای دهک اول لغایت دهک پنجم؛ پرداخت سرانه ۱۱۰ هزار تومان به خانوارهای دهک اول لغایت دهک پنجم طراحی شد. سپس با استفاده از داده های خام بودجه خانوارهای شهری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۹ به عنوان حالت پایه، یارانه نقدی جدید برحسب گزینه های پیش گفته در مخارج کل آن ها لحاظ گردید. در مرحله بعد نسبت های مخارج دهک ها و ضریب جینی برای هر چهار گزینه سیاستی به طور جداگانه برآورد و تحلیل شد.

نتایج حاصل از اعمال تمامی چهار سناریو حاکی از آن است که نسبت های مخارج دهک ها و ضریب جینی همگی کاهش خواهند داشت، اما میزان کاهش برحسب سناریوهای مختلف، متفاوت است. بیشترین تغییرات کاهشی مربوط به سناریو چهارم بوده که در این سناریو بیشترین میزان سرانه یارانه جدید در نظر گرفته شده است. لذا چنانچه بودجه کافی برای کل پرداخت این سناریو در دسترس باشد، این سناریو در اولویت اول قرار خواهد گرفت. سناریو سوم در اولویت دوم و سناریوهای دوم و اول در اولویت های بعدی قرار گرفته اند. این اولویت بندی بدون توجه به بودجه مورد نیاز بوده است، چنانچه بخواهیم تمامی جنبه ها و اثرات اعمال این سناریوها را در نظر بگیریم، لازم است به بودجه مورد نیاز برای هر سناریو، روش های تامین مالی بودجه، بررسی اثرات تورمی هرکدام از این روش ها توجه شود که موضوع مطالعه یا پژوهش های دیگری است.