سازوکار شکل گیری باتولیت گرانیتوئیدی زاهدان، جنوب شرق ایران

:  باتولیت گرانیتوئیدی عظیم و بیضی شکل زاهدان، در جنوب این شهر و با روند شمال غربی- جنوب شرقی در فلیش­های کمی دگرگون­شده ائوسن (زون فلیش شرق ایران) رخنمون دارد. حجم اصلی این باتولیت را یک مجموعه گسترده حدواسط- اسید با خاستگاه آذرین (I) متشکل از طیف ترکیبی دیوریت- گرانودیوریت و یک مجموعه کم وسعت اسیدی با خاستگاه پوسته­ای و اختلاطی (H) با ترکیب غالب بیوتیت­گرانیتی تشکیل داده است. مجموعه حدواسط- اسید نوع I دارای ماهیت آهکی- قلیایی و متاآلومین، غنی شده از LREE و LILE، فقیرشده از HREE و HFSE است. بی­هنجاری منفی از HFSE و بی­هنجاری مثبت از LREE، LILE و به ویژه Pb بیانگر، خاستگاه آذرین گوشته ای و به ویژه نقش پوسته اقیانوسی فرورفته سیستان و گوه گوشته­ای روی آن در تشکیل ماگمای سازنده این توده و نقش پوسته قاره­ای (ته نشست­های فلیشی و گریوکی دگرگون شده) در آلایش ماگمای آن است. به علاوه، همین شواهد حاکی از ماهیت آهکی- قلیایی، پرآلومین و خاستگاه پوسته­ای (ذوب فلیش­ها و گریوک­ها) و اختلاطی (اختلاط بخش جدا شده ماگمای نوع I با اسید آناتکتیک پوسته­ای مذاب) برای بخش اسیدی بیوتیت گرانیتی است. مقادیر فعلی نسبت­هایسه نمونه از سنگ­های سازنده این توده از ۷۰۴۹/۰ تا ۷۰۶۵/۰ و نسبت­هایآغازین آن­ها از ۷۰۴۵/۰ تا ۷۰۴۷/۰ با میانگین ۷۰۴۶/۰متغیر است. این داده ها موید خاستگاه ماگمایی نوع I (گوشته­ای یا ذوب سنگ­های آذرین پوسته تحتانی) برای دیوریت­ها-گرانودیوریت­هاست. نمودار­های مختلف تفریقی محیط­های زمین­ساختی نیز جایگاه گرانیتوئیدهای قوس­های [کمان­های] آتشفشانی (VAG)  را برای تشکیل این توده تایید می­کنند. دایک­هایی با ترکیب آندزیت تا داسیت و دقیقا معادل ترکیب طیف حدواسط- اسید نوع  Iدر این توده و دگرگونه­های میزبان آن دیده می­شوند. این دایک­ها دارای خاستگاه ماگمایی مشترک با بخش I توده بوده و همزمان با رخداد تشکیل و جایگیری آن، به شکل­های همزمان تا کمی پس از نفوذ جایگزین ­شده­اند.

Keywords:

Granitoid , batholith , Zahedan , Iran. , گرانیتوئید , باتولیت , زاهدان , ایران