مطالعه تحولات خطوط تزیینی ظروف فلزی در دوره سلجوقی به مثابه خط نقاشی

هنر خوشنویسی از مهمترین و پرکاربردترین هنرهای دوران اسلامی محسوب می شود، چرا که به عنوان تزئین دربسیاری از آثار مورد استفاده قرار گرفته است. در دوره سلجوقی نسبت به دوره های پیشین شاهد رواج برخورد جدیدی باتزئینات خوشنویسی در بستر های کاربردی چون تزئینات ظروف هستیم. اهمیت خوشنویسی در هنر اسلامی به گونه ایادامه یافت که در دوره های متاخرتر خط به شکل قابل توجهی با تزئینات بصری ترکیب شد و خط- نقاشی را به وجود آورد. به ضعم نگارنده دسته بندی های خط- نقاشی تا حد زیادی می توانند با رویکردهای تزئینات حروفی ظروف دوره سلجوقی، به خصوص ظروف فلزی همخوانی داشته باشند. از این رو نمونه هایی از ظروف فلزی این دوره از نظر نوعبرخورد تزئینی با حروف مورد تحلیل قرار گرفته و با رویکردهای تزئینی خط- نقاشی مقایسه شده اند. مشخص شد که در زیرمجموعه رویکرد تغییر اصول کتابت و تغییر بر اساس فرم کلی نوشتار خط- نقاشی و نیز افزودن تزیینات به خط و تغییر جزئی در اصول کتابت می توان نمونه هایی در ظروف فلزی سلجوقی یافت. به علاوه در دوره سلجوقی شاهد رویکردنایابی در افزودن سر انسان و در برخی موارد تبدیل اجزاء کلمات به فیگورهای انسانی به حروف هستیم. باتوجه به اینیافته ها می توان فرضیه پژوهش مبنی بر «اشکال تصویری در کنار خطوط به عنوان مهمترین تحول خطوط تزیینی دوره سلجوقی در ظروف فلزی» را در تطبیق با بخشی از دستاوردهای خط نقاشی در دوره های بعد، مورد تایید قرار داد.

Keywords:

دوره سلجوقی , ظروف فلزی , خطوط تزیینی , خط نقاشی