نقش نهادهای اجتماعی در شکل گیری شهر گرگان در ایران دوره قاجار

معماری تاثیرپذیری به سزا و ماندگاری از زمینه ی اجتماعی خود دارد، زیرا چه در گذشته ی تاریخی و چه در زمان حاضر این سازوکارهایاجتماعی هستند که به نیازهای جامعه و معماری آن سمت و سو میدهند. از طرفی روابط اجتماعی ابزاری برای پا سخ به احتیاجات جامعه وکسب قدرت و نظم در سازگاری های زمانی و جغرافیایی نیز هستند، که به طور کلی «فرهنگ» خطاب می شود. درک عاملیت معماری و تاثیر آن بر شکل معماری هر دوره ارتباط نزدیکی با درک کارایی آن دارد. اگر بخواهیم معماری تاریخی را درک کنیم، باید زمینه اجتماعی آن رابشناسیم که نیروهای منسجم و متضاد در آن نقش داشته اند. یکپارچه ترین تجلی معماری همواره در شکل «شهر» رخ میدهد که جهت گیری نیروهای شکل دهنده در آن همواره بحث برانگیز بوده است. برخی اعتقاد به نقش اساسی دولت ها و دخالت ساختارهای کلان قدرت درشکل گیری شهر دارند، در حالی که دیگران خواست توده ی مردم را نیروی بسیار قویتری میدانند. این پژوهش با هدف بررسی رابطه دولت ومردم در شکل گیری شهر گرگان در دوره قاجاریه انجام شده است. رویدادهای تاریخی تاثیرگذار بر اساس سه عامل نهادهای اجتماعی، مقاماتدولتی و در نهایت مردم شهر انتخاب و رصد می شوند. این مطالعه می کوشد نقشها و روابط اجتماعی هر عامل و همچنین موقعیت آنها را درزمینه اجتماعی، جغرافیایی و زمانی تعریف کند. سپس تاثیر تعامل آنها بر یکدیگر در شکل گیری شهر را بررسی کند و در نهایت نهاد « محله »را به عنوان عامل پویایی در شکل فرهنگی و کالبدی شهر، که قوام شهر را شکل داده است پیشنهاد می کند. در این تحقیق از شرح حال نویسی ها،روزنامه ها، سفرنامه ها، وقف نامه ها و نامه های حکومتی استفاده شده است که صحت آنها فرض میشود و پالایش تبارشناسی وقایع نادیده گرفته می شود.

Keywords:

تاریخ معماری ایران , تاریخ شهر , محله گرایی , قاجار , گرگان