مرور و بررسی جلوه های طبیعت در آثار شهریار و رهی معیری

طبیعت از ابتدا تا امروز همواره یکی از خاستگاه ها و سرچشمه های هنر بوده است. از همه بارزتر در هنر شعر، که نمونه ها و نشانه های آن را از قدیم ترین ایام تاکنون، در آثار منظوم و شاعرانه همه کشورهای جهان می توان دید. برای مثال، از ترانه ها و شعرهای «سافو» در سرزمین سرسبز و سواحل جادویی یونان گرفته تا اشعار شاعران عرب از جمله «امرءالقیس» در بیابان های پر از «ربع و اطلال و دمن» یا تغزلات آغاز قصاید قصیده سرایان قرون پنجم و ششم مانند: فرخی، ازرقی، خاقانی و بویژه منوچهری که شاعر طبیعت نام گرفته است. چگونگی احوال شخصیت گوینده در منظره نگاری های او اثر می کند و هر کس جلوه های طبیعت را به نظر خود تصور می کند. همین گونه اثر شاعر را در منظره نگاری او می توان دید، گویی وقتی شاعر شاد است هر چه می بیند و وصف می کند اثری از شادمانی او دارد و از این می توان فهمید که وصف طبیعت می تواند در ردیف موضوعات و معانی شعری قرار گیرد. البته باید دانست که شاعران فارسی زبان به جز توصیف طبیعت در موارد دیگری از اجزا و عناصر طبیعت بهره برده و بسیاری از مفاهیم را با استفاده از این عناصر به بیان در آورده اند که باید در بررسی اشعار آنان، این مفاهیم استخراج شود زیرا شاعر فارسی زبان چنان با جلوه و جمال طبیعت مانوس می شود که در تصور همه چیز از عناصر طبیعی استفاده می کند، بیش تر مطلع قصاید با وصف جمال بهار و صورت خزان و غیره شروع می شود. قد معشوق چون سرو، چهره اش چون گل، چشمش چون نرگس و عطر زلفش بوی نسیم می دهد. اجزاء تشبیهات و استعارات و ترکیبات لازم برای ادای معانی اغلب از مظاهر طبیعت تشکیل شده است. خلاصه، سخن گویان ما اکثر معانی را با کمک صورت های ذهنی که از طبیعت دارند بیان می کنند و به عبارت دیگر واکنش های نفسانی آدمی از دیدن مناظر طبیعت به لباس کلمات در می آید. اوصاف طبیعت در ادبیات فارسی مثل شعری با چاشنی تخیل و احساسات آمیخته است اما در دوره های مختلف تفاوت هایی دارد و از نظر توجه به توصیف، جزئیات مناظر و دقت در وصف کامل با توجه به شرح حالات نفسانی گوینده منبعث از مناظر گوناگون فرق می کند و چون توصیف طبیعت و پرداختن به آن از ارکان اصلی شعر کهن پارسی است و در شعر شاعران دوره ی خراسانی و سبک عراقی بدان توجه ویژه ای شده است، شاعران دوره ی بازگشت نیز به این مقوله نظر ویژه ای داشته اند و شهریار و معیری نیز دو نمونه از بهترین شاعران دوره ی بازگشت ادبی در ایران هستند.

Keywords:

شهریار , طبیعت , تصویرسازی , رهی معیری