عین القضات همدانی و اتهام باطنی گری در عصر سلجوقیان

عبداله بن محمد میانجی همدانی ملقب به عین القضات از عرفای قرن ششم و همدوره سلجوقیان، در خاندانی دیده به جهان گشود که منصب قضاوت را در دست داشتند و او نیز وارث چنین منصبی بود؛ وی در برخی نامه های خویش به رفتار صاحبان منصب در زمان خود انتقاد داشته و بی پروا خطر می کرده است. چنین رفتاری در آن زمانه پرآشوب، او را آماج دشمنی مردان خطرناک سیاست می کرد. از آنجا که دشمنی خونین سلجوقیان با اسماعیلیان که ایشان را باطنیه و یا تعلیمیه نیز می خواندند، فضایی را ایجاد می کرد که برای  از میان برداشتن مخالفان به راحتی به آنها اتهام باطنی گری می زدند؛ عین القضات همدانی نیز از جمله کسانی است که طعمه این حریق گردید. او که مهمترین دستاویز اتهاماتش کتابی است به نام زبده الحقایق که آرای عرفانی و کلامی وی را باز می تاباند، علاوه بر اتهام باطنی گری، متهم به ادعای نبوت، ادعای خدایی و الحاد نیز بوده است. این عارف نامدار، در برابر این دسیسه و بی عدالتی بیکار ننشست و پیش از مرگ در زندان کوشید تا در رساله ای که شکوی الغریب نام دارد، بی اساس بودن اتهامات وارده را روشن کرده و از خود سلب اتهام نماید، هر چند که این رساله پر مغز نیز او را از سر به دار شدن نرهاند.

Keywords:

Esotericism , Talimieh , Interpretation , Seljuqian , Ein al-Qozat , Shekvi al-Qarib , باطنیه , تعلیمیه , تاویل , سلجوقیان , عین القضات , شکوی الغریب.