تحلیل و گذاری بر آرا و اندیشه های عرفانی عطار نیشابوری بر اساس «مقام» و «حال»

نگارنده در جستار پیش رو بر آن است تا با مطالعه تحلیلی توصیفی آثار منظوم و منثور فریدالدین محمد عطار نیشابوری، آرا و اندیشه های عرفانی و صوفیانه ای که در ذیل اصطلاحات معروف «مقام» و «حال» شناخته آمده اند، احصا و تفکیک کرده و بدین طریق میزان انطباق و انسجام این آموزه ها را با چهارچوبه های یاد شده- که تقریبا قالب های مورد قبول و وثوق اهل معرفت از قدما تا متاخرین است- به تماشا و ارزیابی بنشیند. با بررسی و جستجوی انجام یافته می توان گفت که: برخلاف اغلب ادبای عارف مسلک، نظام فکری (اخلاقی عرفانی) عطار با معیار «مقامات» و «احوال» و چیستی و چگونگی آنها، همراهی و هماهنگی بسیار دارد به طوری که کمتر سروده یا نوشته ای از وی می توان یافت که اشارتی به یکی از معانی گفته شده، نداشته باشد. دیگر این که تعاریف یا توصیفاتی که عطار در معرفی هر یک از این اصطلاحات به سلک نظم یا عبارت کشیده- از آنجا که حاصل تجربیات شخصی و معنوی خود اوست- بسیار جانفزا و مایه ورتر است؛ مساله ای که دلالت بر این حقیقت دارد که این شیخ فرزانه و شوریده حال- خود- یک یک این مقامات و مراتب را با گوشت و پوست لمس کرده و چون آب از سر گذرانده است.

Keywords:

analysis , mystical teachings , authorities , proceedings , Farid al-Din Mohammad Attar Neishabouri , تحلیل , آموزه های عرفانی , مقامات , احوال , فریدالدین محمد عطار نیشابوری.