مقایسه مقامات سلوکی توکل، رضا و تسلیم در مکتب و ادبیات عرفان با تکیه بر مثنوی های عطار نیشابوری

یکی از مباحث بسیار مهم در عرفان عملی، مقاماتی است که سالک باید در طریق وصول به حق، طی کند. عرفا اعتقاد دارند انسان برای رسیدن به قله رفیع معرفت، باید مراتب طریقت را به طور اکمل و اتم در وجود خود کسب کند. هدف پژوهش این است که با استفاده از برداشت­های استدلالی و روش توصیفی و تحلیلی، بینش عرفا و به ویژه عطار نیشابوری به مقامات سه­گانه توکل، رضا و تسلیم را مورد بررسی و مقایسه قرار دهد. در نگاه عرفا و عطار، راز جاودانگی و غلبه بر نفس اماره و رسیدن به مقام فناء فی الله و بقاء بالله در متحلی شدن به مراتب وجودی توکل، رضا و تسلیم و سر باختن در درگاه حضرت احدیت است. در جهان­بینی مکتب عرفان و عطار شباهت­هایی بین این مقامات سه­گانه وجود دارد. از دیدگاه آنها، مقام تسلیم از مقام توکل و رضا بالاتر است؛ چون در توکل، خواسته سالک در اولویت است، در رضا سالک خواسته الهی را اصل قرار می­دهد؛ ولی در تسلیم، خواستن و خوشایند بودن برای سالک مطرح نیست؛ مقامی است که سالک از قضای الهی استقبال می­کند، تسلیم مقدرات الهی می­گردد و همه هستی خود را به خدا می­سپارد.

Keywords:

Attar Neishabouri , Position , mysticism , Trust , Satisfaction , Surrender , Masnavi. , عطار نیشابوری , مقام , عرفان , توکل , رضا , تسلیم , مثنوی.