تحلیل عاملی تاییدی راهی به سوی دستیابی به روایی سازه

سردبیر محترم مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی مقاله ای با عنوان: همسانی درونی و تحلیل عاملی تاییدی مقیاس تاب آوری کانر -دیویدسون در دانشجویان دختر پرستاری در مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ۱۳۹۳ ۱۴ (۱۰) :۸۵۹-۸۵۱ به چاپ رسیده است(۱). با توجه به اهمیت نقد در پژوهش های علمی و این که همه مطالعات دارای نقاط قوت و ضعف هستند لازم است در ابتدا به نقطه قوت مقاله اشاره نمود. از نقاط قوت این مقاله می توان به ارائه پرسشنامه ای کاربردی در مطالعات مربوط به تاب آوری اشاره کرد. عمده ترین انتقادات مربوط به مقاله درباره اصول تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی است که در زیر به آن اشاره می شود: ۱- باید توجه داشت که در تحلیل عاملی، ارزش ویژه (Eigen Value) مشخص می کند که چه مقدار از واریانس کل به وسیله یک عامل تبیین می شود و هر چه مقدار ویژه عامل بیش تر باشد، مقدار بیش تری از واریانس توسط آن عامل تبیین می شود در این مقاله به ارزش ویژه یا میزان واریانس متغیر تاب آوری، اشاره نشده است(۱). ۲- آزمودن راه حل های چرخشی (Rotated Solution) و غیر چرخشی در تحلیل عاملی اکتشافی به منظور تصمیم گیری در مورد عامل ها می باشد و مبحثی مهم در تحلیل عاملی است اما نویسندگان محترم در مقاله خود به این موضوع نپرداخته اند و مشخص نیست آیا از روش مولفه های اصلی (Component Matrixa) و چرخش واریماکس (Varimax) استفاده یا روش دیگری به کار برده اند(۱). ۳- یکی از بازده های نهایی تحلیل عاملی، ماتریس عاملی نامیده می شود. بار عاملی را می توان ضرایب همبستگی (Correlation coefficient) بین عامل و متغیر دانست بارهای عاملی کم تر از ۳/۰ را می توان نادیده گرفت که در این مقاله گویه های ۵ و ۸ به دلیل بار عاملی کم تر از ۳/۰ حذف شده اند اما برای سایر سوالات بار عاملی ذکر نشده است(۱). ۴- مارکلند (Markland)، جورسکاک و سوربوم (Jöreskog and Sörbom ) و گیفن و همکاران (Gefen) معیارهای پیشنهادی برای برازش یا میزان انطباق مدل ذکر کرده اند (۴،۲،۳)(مثلا: درجه آزادی((Degree of Freedom، مقادیر آماره معیارهای میزان انطباق (Goodness of Fit Index)، تعدیل یافته برازندگی(Adjusted Goodness of Fit Index)، شاخص برازندگی نرم شده(Normed-fit index)، ریشه دوم برآورد خطای تقریب(Root Mean Square Residual)، شاخص نرم نشده برازش (Non-Normed Fit Index)، شاخص تاکر – لویز(Tucker-Lewis Index)، شاخص برازش تطبیقی(Comparative Fit Index)، و ریشه دوم میانگین مجذورات پس مانده های استاندارد شده (Root Mean Square Error of Approximation) که در این پژوهش به مقادیر از آنها اشاره نشده است. ۵- نویسنده محترم در متن مقاله ذکر کرده اند:"در پژوهش حاضر شاخص مذکور برابر با ۲۴/۱ بود و این نشان دهنده برازندگی مطلوب و قابل قبول مدل است" اما در حالی که در چکیده ذکر شده:" پس از این اصلاح، شاخص های مدل ساختارعاملی تک بعدی به خوبی برازش شدند" اما در متن مقاله در هیچ جا به شاخص های Modification Index اشاره نشده است(۱). ۶- در مقاله ذکر شده" نتایج به دست آمده نشان دهنده برازش مقیاس مورد مطالعه در حد مطلوب است و روایی هم زمان مقیاس را تایید می کند" دو نکته باید اشاره کرد اولا هیچ معیاری برای حد مطلوب بودن ذکر نشده است و دیگر این که تحلیل عاملی تاییدی راهی برای دستیابی به روایی سازه است و روایی سازه با روایی هم زمان متفاوت است، بنابراین برازش مدل نشانگر روایی سازه است نه هم زمان. علاوه بر نکاتی که درباره تحلیل عاملی در بالا به آن اشاره شد برخی از موارد دیگر نیز وجود دارد که به اختصار به آن پرداخته می شود: - در خصوص حجم نمونه باید اشاره شود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان برای جامعه ۱۰۰۰ نفری باید نمونه ای به حجم ۲۷۸ نفر در نظر گرفت در حالی که در مقاله ذکر شده" جامعه آماری آن کلیه دانشجویان دختر پرستاری مقطع کارشناسی دانشگاه های دولتی شهر کرمانشاه و همدان در سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲ به تعداد ۱۰۰۰ نفر بودند. از جامعه آماری مورد اشاره بر اساس جدول مورگان با اطمینان ۹۵/۰ و از طریق نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای تعداد ۵۰۰ دانشجوی پرستاری با رعایت ملاحظات اخلاقی به عنوان شرکت کننده در پژوهش انتخاب شدند." به عبارت دیگر از ۱۰۰۰ نفر، تعداد ۵۰۰ نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند که این تعداد با جدول مورگان هم خوانی ندارد علاوه بر این نویسنده ذکر نکرده است که آیا پرسشنامه بازگشت داده نشده یا ناقص وجود داشته و این که در نهایت چه تعداد پرسشنامه تجزیه و تحلیل شدند. -در مقاله ذکر شده " اگرچه میزان پایایی این ابزار در حد بالایی نبود اما ویژگی های دیگر آن مانند تعداد پایین سوالات آن از مزیت های مهم این ابزار است."تقریبادر هیچ متن علمی ذکر نشده که تعداد کم سوالات نشان دهنده مزیت است. - عنوان مقاله" همسانی درونی و تحلیل عاملی تاییدی مقیاس تاب آوری کانر -دیویدسون در دانشجویان دختر پرستاری" می باشد اما در قسمت چکیده یا در قسمت روش، نویسنده به توضیح پرسشنامه های رضایت از زندگی،خودکارآمدی عمومی و پرخاشگری پرداخته علاوه بر این در جداول ۱و ۳ به بررسی متغیرهای مذکور پرداخته درحالی که ارتباطی با عنوان مقاله ندارد.