کاربرد و مقایسه الگوی اعتقاد بهداشتی و تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پیشگویی عوامل مرتبط با استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان شهر سبزوار

مقدمه: بعد از بیماری های قلبی، حوادث ترافیکی دومین علت مرگ و میر در کشور هستند. در حالی که استفاده از کمربند ایمنی خطر مرگ و میر را حدود ۵۰-۴۱ درصد کاهش می دهد، میزان استفاده از کمربند ایمنی در ایران حدود ۵۶-۳ درصد گزارش شده است. این مطالعه با هدف تعیین پیشگویی کننده های استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان شهر سبزوار براساس الگوی اعتقاد بهداشتی و تئوری رفتار برنامه ریزی شده انجام شد. روش ها: در این مطالعه توصیفی–تحلیلی که به صورت مقطعی انجام شد تعداد ۳۴۰ نفر از رانندگان شهر سبزوار به روش نمونه گیری خوشه ای (۳۵×۱۰) انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای استفاده شد که براساس الگوهای مورد بررسی طراحی و به صورت خود ایفا تکمیل گردید. روایی پرسشنامه از طریق پانل خبرگان و پایایی آن به وسیله آلفای کرونباخ تعیین شد (۸۳-۶۵/۰). برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی و تحلیلی (ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز مسیر مبتنی بر رگرسیون و T test، ANOVA) استفاده گردید. نتایج: میانگین نمره گزارش شده توسط افراد در مورد استفاده از کمربند ایمنی، معادل ۶۳ درصد نمره حداکثر از پرسشنامه بود. اختلاف معناداری در نمره استفاده از کمربند ایمنی بر اساس سطح تحصیلات مشاهده گردید. به طوری که با بالارفتن سطح تحصیلات میزان استفاده از کمربند ایمنی افزایش می یافت. همبستگی معناداری بین متغیرهای الگوی مورد بررسی (به جز شدت درک شده) با قصد استفاده از کمربند ایمنی مشاهده گردید(۰۱/۰>P). متغیرهای تئوری رفتار برنامه ریزی شده (۹/۳۷ درصد) بهتر از متغیرهای الگوی اعتقاد بهداشتی (۴/۱۵ درصد) واریانس قصد استفاده از کمربند ایمنی را توضیح می دادند. در بین متغیرهای تئوری رفتار برنامه ریزی شده و الگوی اعتقاد بهداشتی، اثر مستقیم هنجارهای انتزاعی (۳۱۳/۰=β) و راهنما برای عمل (۲۱۰/۰= β) بیش از سایر متغیرها بود. نتیجه گیری: میزان استفاده از کمربند ایمنی در جامعه مورد بررسی در حد متوسط بود که با توجه به آمار بالای مرگ و میر ناشی از وسایل نقلیه در کشور و نقش کمربند ایمنی در کاهش مرگ و میر باید میزان استفاده از آن افزایش یابد. در برنامه های آموزشی ارتقادهنده استفاده از کمربند ایمنی، تئوری رفتار برنامه ریزی شده بهتر از الگوی اعتقاد بهداشتی می تواند به عنوان الگوی نظری برای پیش بینی قصد استفاده از کمربند ایمنی به کار رود.

Keywords:

Seat belt , Health Belief Model , Theorry of Planned Behavior , Health Education , کمربند ایمنی , الگوی اعتقاد بهداشتی , تئوری رفتار برنامه ریزی شده , آموزش بهداشت