شناسایی عوامل موثر بر فواصل زمانی میان اهداهای خون با بکارگیری مدل شکنندگی مشترک کاکس به روش بیزی: یک مطالعه مقطعی بر حسب نمونه ای از افراد مراجعه کننده به مراکز انتقال خون در ایران

مقدمه: شناسایی افراد مستعد اهدای خون نقش زیادی در تهیه خون سالم دارد. هرچه فاصله زمانی بین دو اهدای خون یک داوطلب اهدای خون کمتر باشد، شانس این که داوطلب اهدای خون به یک فرد اهداکننده مستمر خون تبدیل شود افزایش می یابد. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی عوامل موثر بر فواصل زمانی بین اهداهای خون در یک نمونه از اهداکنندگان بار اول خون است.روش ها: در مطالعه ای طولی از اطلاعات ۸۶۴ نفر اهداکننده خون در پایگاه انتقال خون شهرکرد استفاده شد. با تنظیم یک پرسش نامه، اطلاعات مربوط به سن، جنس، وزن، وضعیت تاهل، محل سکونت، سطح سواد، شغل، تعداد دفعات اهدا و فاصله زمانی بین دو اهدای خون در مقیاس روز جمع آوری شد. از نظر چارچوب داده های بقا، فواصل زمانی بین اهداهای خون جزء پیشامدهای بازگشتی محسوب می شوند. برای شناسایی عوامل خطر موثر بر فاصله های زمانی بین داده های بقای بازگشتی، با توجه به همبستگی زمان های بقا برای هر فرد، مدل کاکس با وجود اثر شکنندگی مشترک گاما به داده ها برازش داده شد و برآورد پارامترها تحت رویکرد بیزی و بر اساس الگوریتم های مونت کارلوی زنجیر مارکوفی و به کمک نرم افزار WinBUGS به دست آمد.یافته ها: مدل خطر متناسب کاکس با وجود اثر شکنندگی مشترک گاما در مقایسه با مدل خطر متناسب کاکس بدون اثر شکنندگی برازش بهتری را بر روی داده های بقای بازگشتی اهدای خون نشان داد. بر اساس نتایج مدل کاکس با شکنندگی گاما، متغیر وزن بطور معنی داری شانس اهدای خون را افزایش و فاصله زمانی بین اهداهای خون را کاهش داده است. هم چنین متغیر سن به طور جزیی تاثیر منفی بر شانس اهدای خون داشته است به طوری که شانس اهدای خون برای افرادی که سن کمتری داشته اند بیشتر و فواصل زمانی بین اهداهای خون آن ها کمتر بوده است.نتیجه گیری: با توجه به برازش بهتر مدل شکنندگی مشترک کاکس بر داده ها، همبستگی در بین زمان های بازگشتی اهدای خون هر فرد تایید می گردد. نظر به این که فاصله بین اهداهای خون برای افراد با وزن کمتر و سن بالاتر بیشتر بوده است لذا لازم است با فرهنگ سازی و افزایش آگاهی این افراد را به اهدای خون در فواصل زمانی کوتاه تر ترغیب نمود.واژه های کلیدی: اهدای خون، مدل کاکس، اثر شکنندگی مشترک ، تحلیل بیزی، مونت کارلوی زنجیر مارکوفی