عوامل مرتبط با انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع جهت غربالگری سرطان کولورکتال، بر اساس سازه های مدل اعتقاد بهداشتی در افراد در معرض خطر متوسط در اصفهان

مقدمه: همه ساله نزدیک به یک میلیون مورد جدید، سرطان کولورکتال در سراسر جهان شناسایی می شود و نزدیک به نیمی از آن ها در اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند. در ایران نیز سرطان های گوارشی شایع ترین نوع سرطان در میان مردان و دومین سرطان شایع، پس از سرطان پستان در زنان ایرانی محسوب می شوند. با پیش گیری ثانویه این بیماری می توان اقدامات لازم جهت درمان سریع و جلوگیری از گسترش آن به عمل آورد. آزمایش خون مخفی در مدفوع (Fecal occult blood test یا FOBT) به دلیل سهولت انجام و همچنین به لحاظ هزینه پایین آن، بر دیگر روش های غربالگری این بیماری اولویت دارد. بر این اساس انجام هر ساله آن برای همه افراد بالای ۵۰ سال توصیه می شود. متاسفانه در کشور ما مشارکت افراد در برنامه های غربالگری سرطان کولورکتال پایین می باشد. از آن جایی که مدل اعتقاد بهداشتی پیش بینی کننده خوبی برای مولفه های موثر بر انجام این آزمایش می باشد، از این رو پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مرتب با انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع بر اساس سازه های مدل اعتقاد بهداشتی در افراد در معرض خطر متوسط صورت گرفت. روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی بود که بر روی ۱۹۶ نفر بالای ۵۰ سال در شهر اصفهان انجام شد. این افراد در دو گروه مراجعه کننده به آزمایشگاه جهت انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع و گروه غیر مراجعه کننده به آزمایشگاه، به صورت مقایسه ای مورد پژوهش قرار گرفتند. جهت گردآوری اطلاعات از پرسش نامه خود ساخته و استاندارد شده مبتنی بر سازه های مدل اعتقاد بهداشتی استفاده شد. داده ها و اطلاعات به روش پرسشگری در آزمایشگاه برای گروه اول و درب منازل برای گروه دوم، جمع آوری شدند. اطلاعات جمع آوری شده از طریق نرم افزار SPSS و با به کارگیری آزمون های آماری ۲χ، آنالیز واریانس دو طرفه، t-test، Mann-Whitney و Kruskal-Wallis مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مهم ترین راهنماهای عمل ذکر شده در گروه مراجعه کننده به آزمایشگاه به ترتیب توصیه پزشک ۵۴ درصد و انجام چکاپ ۲۹ درصد بودند. بین کسانی که سابقه انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع در سال گذشته را داشتند و افرادی که در گروه غیر مراجعه کننده به آزمایشگاه این مراجعه را نداشتند، از لحاظ نمرات کسب شده از سازه های مدل اعتقاد بهداشتی (آگاهی، حساسیت درک شده، شدت درک شده، موانع درک شده، خودکارامدی درک شده و منافع درک شده) تفاوت معنی دار آماری وجود داشت. در گروه مراجعه کننده به آزمایشگاه، کسانی که سابقه انجام این آزمایش در سال گذشته را داشتند، از نظر نمرات کسب شده از سازه های شدت درک شده، موانع درک شده، خودکارامدی درک شده و منافع درک شده با افرادی از همین گروه که سابقه انجام آزمایش را نداشتند، تفاوت معنی دار آماری وجود داشت. همچنین گروه مراجعه کننده به آزمایشگاه از لحاظ نمرات کسب شده از سازه های مختلف مدل اعتقاد بهداشتی، به جز سازه موانع درک شده نمرات بالاتری را نسبت به گروه دیگر کسب کردند. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که سازه های مدل اعتقاد بهداشتی، پیش بینی کننده خوبی برای عمل افراد در معرض خطر نسبت به انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع می باشد. این آزمایش به عنوان یک روش غربالگری برای سرطان کولورکتال می باشد. این مهم لزوم اجرای برنامه های آموزشی وسیع و جامع با تمرکز بر سازه های مدل اعتقاد بهداشتی در این گروه از افراد را نمایان می کند. از آن جایی که آزمایش خون مخفی در مدفوع به عنوان ساده ترین، ارزان ترین و اولین راه تشخیص زود هنگام سرطان کولورکتال می باشد، دوره های آموزشی و بازآموزی برای پزشکان و سایر پرسنل بهداشتی جامعه در جهت بالا بردن میزان مشارکت افراد در انجام این آزمایش ضروری می باشد. واژه های کلیدی: سرطان کولورکتال، مدل اعتقاد بهداشتی، افراد در معرض خطر متوسط.