مکان یابی مراکز دفن زباله در شهرستان خداآفرین و کلیبر بر اساس مدل منطق بولین و فرایند تحلیل شبکه ای ANP در محیط GIS

سابقه و هدف: مشکل دفن زباله، همواره گریبانگیر بشر بوده است و انتخاب مکان غیر اصولی، سبب آلودگی های متعددی می شود بدین جهت انتخاب محل مطلوب برای دفن زباله بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، بر اساس مدل فرایند تحلیل شبکه ای ANP و منطق بولین در محیط GIS با بهره گیری از نظرات کارشناسان خبره در قالب پرسش نامه های مقایسات زوجی جهت مکان یابی مراکز دفن زباله درمحدوده شهرستان خداآفرین و کلیبر و با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی با اعمال فاکتورهای محدود کننده انجام گرفت. مواد و روش ها: در این پژوهش جهت انتخاب مراکز دفن زباله باتوجه به پیچیدگی عوامل تاثیرگذار ضرورت استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و تلفیق آن با سایر امور مدیریتی و برنامه ریزی مطرح شده است؛ بنابراین در تحقیق حاضر، از نرم افزار ARC GIS برای ایجاد پایگاه داده ها، تحلیل های مکانی و روی هم گذاری لایه های اطاعاتی و همچنین از مدل ANP و نرم افزارهای Super Decision برای محاسبه ی وزن معیارها و مدل منطق بولین استفاده شده است. نتایج و بحث: در این پژوهش براساس استانداردهای مختلف از جمله استانداردهای مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور و تجربیات جهانی از ۱۷ لایه اطلاعاتی شامل؛ منابع آب های سطحی، شیب، مناطق شهری و روستای، مناطق حفاظت شده، گسل، خاک منطقه، شبکه جاده ای، سنگ بستر، کاربری اراضی، فرسایش، پوشش گیاهی ، ارتفاع، اقلیم، مراکز زلزله خیز، سد، جهت شیب بهره گرفته شد. سپس در مدل فرایند تحلیل شبکه ای جهت اعمال اوزان برای هر یک از معیارها از نرم افزارهای Super Decision استفاده شد سپس با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی و با اعمال فاکتورهای محدود کننده در محیط ArcGIS لایه های اطلاعاتی همراه با وزن نهایی باهم ترکیب و ارزش هر سلول در نقشه نهایی مشخص شد. مساحت منطقه ۳۶۹۲۲۱ هکتار به چهار طبقه ی نامناسب ۱۷۴۷۲۰ هکتار، نسبتا نامناسب ۱۴۶۶۷۷ هکتار، مناسب ۴۲۶۷۰ هکتار و کاملا مناسب ۵۱۵۴ هکتار ازنظر مکان یابی محل دفن زباله تقسیم بندی شد و در منطق بولین میزان مساحت برآورد شده نامناسب ۳۶۵۴۵۷ هکتار و مناسب ۳۹۳۸ هکتار جهت مکان یابی محل دفن زباله تشخیص داده شد. درنهایت به علت نزدیکی پهنه ها به یکدیگر اقدام به همپوشانی نقشه های نهایی هر دو مدل انجام شد و پس از ادغام مکان های به مقدار ۲۶۷۹ هکتار مکان مناسب مشخص گردید که این مقدار ۷۳ در صد از مناطق مناسب مدل بولین را پوشش می دهد.نتیجه گیری: بررسی مقایسه ای نتایج نشان می دهد که درنهایت در مدل ANP تنها ۱/۴ درصد از مساحت منطقه کاملا مناسب و در مدل بولین ۱/۲ درصد از مساحت منطقه دارای شرایط بهینه برای محل دفن زباله می باشد از مهم ترین دستاوردهای حاصل از نتایج این تحقیق ترسیم نقشه ی مناطق کاملا مناسب و مناسب جهت مکان یابی محل دفن زباله در منطقه ی موردمطالعه بوده است.

Keywords:

دفن زباله , خدا آفرین - کلیبر , منطق بولین , ANP , مکان یابیGIS