بررسی مراتب تجلی در میقات حضرت موسی(ع) و معراج حضرت محمد(ص) از دیدگاه عرفا تا قرن هشتم

موضوع این مقاله، بررسی دیدگاه های عرفا درباره مراتب تجلی با توجه به قصه های قرآنی میقات حضرت موسی(ع) و معراج حضرت محمد(ص) است. خدا در حق موسی فرمود: «جاء موسی» و درباره پیامبر گفت: «اسری بعبده.» عرفا با توجه به این مساله، میقات و معراج را سفری عرفانی می دانند. موسی طالب، مرید، محب و سالک مجذوب بود. در مقابل، محمد مطلوب، مراد، محبوب ومجذوب سالک بود. همچنین، موسی دچار« صعقه» شد و با تجلی حق دچار تغییر حالت گردید و درمقام تفرقه، تلوین، سکر و فنا بود. اما پیامبر که سرمه «مازاغ البصر» داشت؛ در شب معراج همانگونه که رفته بود، بدون هیچ تغییری باز آمد و در مقام جمع و تمکین و صحو و بقا بود. در ذیل این موضوع، پاسخ صوفیان به این که چرا موسی «لن ترانی» شنید و پیامبر توانست خدا را شهود کند، تحلیل می‎شود. در میقات، وجود بشری موسی باقی بود و به همین دلیل از خدا «لن ترانی» شنید. ولی پیامبر ترک حجاب اعظم نفس کرده بود و توانست خدا را شهود کند. نویسندگان مقاله برای مقایسه مقام موسی و پیامبر و تبیین مراتب تجلی عارض‎شده بر این دو نبی، به مطالعه مهمترین متون منثور عرفان اسلامی پرداخته اند و دیدگاه عرفا را در این زمینه واکاویده اند.

Keywords:

عرفان اسلامی , تجلی , مراتب تجلی , میقات حضرت موسی(ع) , معراج حضرت محمد(ص)