بررسی مسئولیت ناشی از تخریب محیط زیست در فقه و حقوق ایران

محیط زیست کره زمین با دخالت های انسان تغییرات نامساعد بسیاری را تجربه کرده است. همین امر بسیاری ازنظامهای حقوقی را برآن داشته تا قوانین و هنجارهایی را برای حفاظت از محیط زیست تدوین کنند. در ایران نیزقوانین بسیاری درباره حفاظت از محیط زیست تصویب شده است. موضوع مهمی که در حوزه محیط زیست مطرح میشود نحوه و چگونگی مقابله با اقدامات مخرب زیست محیطی بر اساس دکترین مسئولیت مدنی است. بر اساس ماده ۹قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب ۱۳۵۳ و اصلاحیه آن به سال ۱۳۷۱ ، آلودگی محیط زیست چنینتعریف شده است: منظور از آلوده ساختن محیط زیست عبارت است از پخش یا امیختن مواد خارجی به آب یا هوا،خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی یا بیولوژیکی آن را به طوری که زیان آور به حال انسان یا سایر موجوداتزنده یا گیاهان یا آثار و ابنیه باشد تغییر دهددر تبصره دوم ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده) آلودگی محیط زیست اینگونهتعریف شده است.: پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایییا بیولوژیک آن به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد. درمورد آلودگی هوا، قانون هوای پاک مصوب ۱۳۹۶ مقرر داشته است.مسئولیت ناشی از تخریب محیط زیست دارایماهیت دوگانه حقوق عمومی و خصوصی است. از جهتی چون دولت بر فعالیت های مختلف تولیدی و صنعتی نظارت داردمی تواند از کار و فعالیت کارخانه ها و کارگاههای تولیدی و صنعتی آلوده کننده محیط زیست جلوگیری کند. وهمچنین به عنوان شاکی و یا مدعی خصوصی می تواند از مخربان طبیعت شکایت کند. پس آسیب به محیط زیستزیرمجموعه حقوق عمومی قرار می گیرد. و از جهت دیگر در مواردی که علاوه بر طبیعت به اشخاص نیز خسارتجسمی و مادی وارد می شود، این اشخاص می توانند مطابق با قوانین مسئولیت مدنی جبران خسارت خود را مطالبهکنند. پس از این جهت موضوع ذیل حقوق خصوصی قرار می گیرد در این مقاله که حاوی اساسی ترین مفاهیم راجعبه مسئولیت مدنی آلوده کنندگان محیط زیست است به دو بحث پرداخته می شود: ابتدا مسئولیت ناشی از اقدام علیهمحیط زیست درفقه و حقوق ایران و در پایان آیین دادرسی دعاوی راجع به مسئولیت زیست محیطی مورد بررسی قرارخواهد گرفت

Keywords:

حقوق محیط زیست , مسئولیت مدنی , خسارات زیست محیطی , آلودگی زیست محیطی