اسطوره شناسی تحلیلی سرستون های تخت جمشید؛ تمثیل ها و تمثال های هویت ساز در معماری هخامنشی

مجموعه کاخ ها و بناهای ارگ تخت جمشید مزین به آرایه ها، نقوش برجسته و تندیس هایی ویژه است که هریک به معنایی ارجاع می دهند و از این میان، آرایه های سرستون ها مشتمل بر چهار نوع تندیس گاو، شیر، انسان گاو بال دار و پرنده با پنجه شیر است. مطالعه این چهار نقش مایه با روش اسطوره شناسی تمثیلی «ژرژ فردریش کروزر» در حکم یکی از روش های رویکرد اسطوره شناسی نو، نشان داد که معنای در پس این سرستون ها از یک سو متاثر از روایت های اسطوره ای اقوام ایرانی و هندو-ایرانی و از سوی دیگر مثاثر از نجوم و هیئت پیشرفته اقوام بین النهرینی است. چنان که سرستون شیر در ایوان شرقی آپادانا، با میترا، ایزد نور و گرمای خورشید و از منظر نجومی با خورشید؛ سرستون گاو در تالارهای اصلی با برکت و زندگی، و در ایوان غربی آپادانا با گاو در مقابل شیر به عنوان یک پدیده نجومی دال بر آغاز بهار و نیز با کشته شدن گاو به دست میترا، تمثیلی از آفرینش و برکت در ارتباط است؛ درنهایت سرستون انسان گاو بال دار نیز دال بر کنش های سه گانه هندو-اروپایی و محافظت از برکت زندگی است و هم می تواند به صورت فلکی مرد آبریز در نجوم و هم انکی، ایزد دانایی و آب در اسطوره های بین النهرین اشاره داشته باشد.

Keywords:

هخامنشی , تخت جمشید , سرستون , اسطوره شناسی تمثیلی , آرایه