استقرارهای پارت و ساسانی در دشت های بسطام، شاهرود، دامغان با نگاهی بر چشم انداز دفاعی/محیطی

در این نوشتار چگونگی پراکنش استقرارهای مربوط به دوران پارت و ساسانی در دشت های دامغان شاهرود و بسطام، وضعیت دفاعی و شرایط محیطی آن ها بر اساس داده های حاصل از مطالعات و پژوهش های باستان شناختی قبلی مطالعه شد. با توجه به نتایج حاصل از بررسی های باستان‎شناختی در دشت های دامغان، بسطام و شاهرود، الگوی استقراری محوطه های پارت و ساسانی شبیه به هم و اغلب آن ها در شیب های ملایم و در قسمت های میانی دشت و با فاصله ای نزدیک به هم واقع شده اند. با محاسبه میزان کاربری زمین و همچنین با توجه به اندازه و مقیاس آن ها می توان بیان کرد که هر کدام از این ها تشکیل جامعه ای کوچک و شاید در مقیاس روستایی را داده و به نوعی به صورت دسته ای یا گروهی در کنار مسیرهای اصلی ارتباطی قرار گرفته اند. علاوه بر این به نظر می رسد در محوطه های شناسایی شده به دلایل زیست محیطی در دوره های قبل و بعد هم، استقرار به صورت طولانی مدت صورت نگرفته است. بنابراین الگوی استقراری یکسان و یک شکل این سکونت گاه ها بیانگر این نکته است که جوامع این دوران در این منطقه وسعت چندانی برای ساخت تدافعات و استحکامات نداشته و همچنین قابلیت لازم برای ایجاد مراکز اقتصادی و صنعتی گسترده به شکلی که شواهد آن در دشت گرگان و منطقه خراسان دیده می شود، ندارند. از این رو به نظر می رسد که این منطقه تنها با تلاش های بومی در مقیاسی کوچک مستحکم شده بود؛ اگرچه این مناطق مانند دشت گرگان دارای استحکامات دفاعی گسترده ای نیست اما شرایط دفاعی آن در مقیاس کوچک و پراکنده قابل توجه است.

Keywords:

پارت , ساسانی , دامغان , شاهرود , بسطام , چشم انداز دفاعی , محیطی