پلی پلوئیدی مصنوعی، راهی به سوی بهره وری گیاهان دارویی. مطالعه موردی: القای پلی-پلوئیدی در زیره سبز

زیره سبز (Cuminum cyminum L.) گیاهی یکساله و دیپلوئید از خانواده چتریان بوده که مهم ترین گیاه دارویی در ایران و دومین ادویه محبوب در جهان است. دستورزی سطح پلوئیدی، ابزار توانمندی در به نژادی بسیاری از گیاهان از جمله گیاهان دارویی است. به منظور شناسایی بافت هدف و غلظت های موثر جهت القای پلی پلوئیدی در زیره سبز، سه روش تیمار بذر، تیمار ریشه و تیمار مریستم انتهایی ساقه، بر روی اکوتیپ خراسان جنوبی بررسی شد. آزمایش در شرایط گلخانه ای اجرا گردید. کلشی سین برای هر سه آزمون در غلظت های ۰/۵، ۰/۲، ۰/۱، ۰/۰۲۵، ۰/۰۲۵ درصد و ۰ به کار رفت. در تیمار بذر و ریشه زمان های مختلف (۱۲، ۲۴، ۳۶ و۴۸ ساعت) در نظر گرفته شد و برای تیمار مریستم انتهایی ساقه از روش قطره چکانی استفاده گردید. شناسایی گیاهان پلی پلوئید به روش مستقیم (شمارش کروموزوم) و غیرمستقیم (بررسی صفات مورفولوژیک، روزنه ای و فلوسایتومتری) انجام گرفت. نتایج نشان داد که روش تیمار بذر و ریشه در غلظت ها و زمان های به کار رفته مناسب نبود. موثرترین روش، القای کلشی سین (۰/۰۵ درصد) بر روی مریستم انتهایی ساقه بود که بیشترین گیاه تتراپلوئید را ایجاد کرد. کاربرد غلظت ۰/۵ و ۰/۲ درصد برای تیمار مریستم انتهایی ساقه موجب از بین رفتن اکثر گیاهچه ها گردید. گیاهان تتراپلوئید، افزایش معنی داری را از نظر اکثر خصوصیات مورفولوژیک، اندازه روزنه، درصد اسانس و میزان ماده موثره کومین آلدئید، نسبت به گیاهان دیپلوئید نشان دادند.

Keywords:

پلی پلوئیدی , کلشی سین , زیره سبز , فلوسایتومتری