معنی حکم در اصطلاح فقها

در مورد حکم تعریفهای زیادی شده است که اغلب آنها نظیر یکدیگرند و یا اختلاف آنها جزئی است از مضمون بیشتر آنها چنین برمی آید که حکم عبارت است از خطابات خداوند نسبت به مکلفین در مورد افعال و کردار آنها و بعضی نیز حکم را برنتیجه حاصله از خطابات شارع اطلاق نموده اند چنان که بعضی گفته اند: کلمه حکم به ضم حا و سکون کاف عبارت است از اسناد چیزی به دیگری ایجابا یا سلبا و این معنی عرفی است به معنی اینکه در هر قضیه ای چهار رکن و جزء وجود دارد و محکوم علیه محکوم به – نسبت حکمیه – وقوع نسبت حکمه و یا لاوقوع آن و این جزء چهارم همان حکم است و در نزد متاخران به آن تصدیق نیز گفته میشود و این حکم بر دو قسم است شرعی و غیر شرعی. حکم شرعی حکمی است که از شرع گرفته شده باشد و نسبت به فهم اخذ ودریافت کننده مخالف، با قطعیات نباشد خواه فهم آن منوط و محتاج به خطاب شارع باشد مانند وجوب نماز و یا فهم آن برخطاب شارع توقف نداشته باشد بلکه عقل انسان آن را ثابت نماید مانند وجود صانع و از قبیل امور و حکم غیر شرعی احکامی است که از عقل یا عرف یا اصطلاحی است که از اصطلاح غیر شرعی گرفته شده باشد. شهید در قواعد گوید: الحکم خطاب الشرع التعلق بافعال المکلفین بالاقتضاء او التسخیر و زاد بعضهم او الوضع و الوضع هو الحکم علی الشی بکونه او شرطا او مانعا.