سیر تاریخی نهضت فلسفی در اسلام

(این چکیده با نظر کارشناس است)تعلیمات صریح و روشن اسلام،دسترسی مردم بمنبع وحی،اقتار کلی پیامبر،شور و شوق مسلمین در انتشار اسلام،وانحصار جامعه اسلامی بعنصر عرب همه اینها از عواملی بود که نمیگذاشت اختلاف نظری در اعتقادات بوجودآید،واگر هم در موردی مشکلی پیش می آمدصاحب شریعت بآسانی آنرا حل می نمود،بعلاوه که کلیه نظریات آنحضرت متبع و اوامرش لازم الاجراءبود،وکسی را حق نافرمانی نبوده است.اما همینکه پیشوای اسلام در گذشت،روح کنجکاوی و پرسش وپژوهش بین مسلمانان بیدار شد،ئدر فهم حقایق قرآن،دقت بیشتری مبذول داشتند،و برخورد فکری آنان با ملتهای مختلف موجب ظهور و بروز جنبش عقلی فوق العاده ای در اسلام گردید.درآغاز،این نهضتها بصورت مدارسی کلامی در اواخر قرن اول و اوائل قرن دوم هجری جلوه کرد،و مشهورترین مدرسه ای که در حوزه اسلامی براهین وادله عقلی را در عقائددینی وارد ساخت،-قدریه-پیروان«غیلان دمشقی»مقتول در نیمه اول قرن دوم هجری و«معبد جهنی»مقتول بسال۸۰ه،و-جبریه-چیروان«جهم بن صفوان»مقتول بسال ۱۲۸ه و جعدبن درهم مقتول بسال ۱۲۶ه بوده اند.هر دو دسته در اصول آراء خود،راه افراط را پیش گرفتند،بدین معنی که قدریه بکلی قدرت الهی را نفی کردند،چنانچه بغدادی و شهرستانی و اسفراینی و ابن حزم(۲)از جهنی روایت کنند که گفت:تقدیری در کار نیست بلکه اعمال را آدمی باختیار خود بجای می آوردو قضاء الهی هیچگونه دخالتی در آن ندارد.