تاثیر برنامه توانمندسازی روانشناختی مدیران پرستاری بر مهارت های مدیریتی دانشجویان پرستاری

مقدمه: بیمارستان یکی از مهم ترین نهادهای ارائه خدمات سلامت به شمار می آید که در حفظ، ارتقاء و بازگشت سلامت جسمانی و روانی بیماران نقش مهمی را ایفا می کند. بنابراین توجه به توانمند سازی ارائه دهندگان خدمات سلامت از جمله پرستاران و مدیران پرستاری، به­عنوان مهمترین و بیشترین کارکنان خدمات بهداشتی درمانی در بیمارستان ها، بسیار با اهمیت خواهد بود. توانمندسازی به عنوان یک ساختار انگیزشی فرآیندی متشکل از قدرت بخشیدن به کارکنان است که امروزه به عنوان عنصر عمده اثربخشی مدیریت در سازمان ها شناخته شده است. مدیران توانمند در محیط کاری خود رفتارهای اثربخشی را بکار می گیرند که موجب اختیار و استقلال کارکنان پرستاری، کنترل و نفوذ بیشتر بر کارشان و یا مشارکت آنها در تصمیم گیری های مربوط به کار می شود. از طرفی، دوره آموزش بالینی پرستاری، از مراحل حساس و پر اهمیت در برنامه ریزی های آموزشی پرستاری محسوب می شود. چراکه در طی آن توانمندی های حرفه ای دانشجویان پایه ریزی می شود. توانمندی هایی که به عنوان تبحر بالینی، هدف نهایی آموزش پرستاری بوده و شامل مهارت های بالینی، اطلاعات و آگاهی، روابط و مهارت های بین فردی و توانمندی حل مشکل است. به این ترتیب ضروری است که پرستاران و دانشجویان پرستاری به عنوان پرستاران آینده، نسبت به کاربرد مهارت های مدیریت به حد کافی آگاه و ماهر باشند. پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر برنامه توانمندسازی مدیران رده های مختلف پرستاری بر مهارت های مدیریتی دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام گرفت. روش کار: مطالعه حاضر از نوع مداخله ای، دو گروهی و دو مرحله ای است که در دو نیم سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ در مجتمع بیمارستانی امام خمینی تهران انجام گرفت. نمونه های پژوهش شامل ۸۴ دانشجوی پرستاری ترم هشت در دو دوره کارآموزی مدیریت پرستاری بود که در دو مرحله قبل و بعد، به روش تخصیص غیر تصادفی  و در دو گروه کنترل(N=۴۲)  و آزمون (N=۴۲) قرار داشتند و نیز ۱۹ مدیر پرستاری مجتمع بیمارستانی امام خمینی که شامل سرپرستاران (N=۹) و سوپروایزرانی (N=۱۰) بودند که در آموزش دانشجویان مدیریت پرستاری شرکت داشته اند. در این مطالعه، مداخله انجام شده اجرای برنامه توانمندسازی روانشناختی بوده که برای مدیران پرستاری (سرپرستاران و سوپروایزران) علاقمند به شرکت فعال در برنامه توانمندسازی انجام گرفت. مدیرانی از مجتمع نیزکه تمایل به حضور در برنامه توانمندسازی را نداشتند، اما در آموزش دانشجویان مدیریت پرستاری همکاری و مشارکت داشتند، به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. به این ترتیب دانشجویان مدیریت پرستاری که تحت سرپرستی هر یک از این دو گروه و در بخش های مربوطه قرار می گرفتند، به دانشجویان گروه های آزمون و کنترل دسته بندی شدند. معیارانتخاب مدیران در گروه مداخله، تمایل به مشارکت در آموزش بالینی دانشجویان مدیریت پرستاری و نیز حضور فعال در برنامه های توانمندسازی بود (N=۱۰) و معیار انتخاب دانشجویان گروه کنترل در دو مرحله قبل و بعد؛ داشتن کارآموزی در بخش هایی بوده است که سرپرستار آنها اعلام آمادگی برای همکاری در آموزش دانشجویان مدیریت داشته اند و مدرس مربوطه نیز رضایت آگاهانه برای ارزیابی مهارت های مدیریتی دانشجویان خویش را در این مطالعه داشتند. انتخاب دانشجویان برای گروه آزمون در دو مرحله قبل و بعد نیزعلاوه بر دو شرط انتخابی بیان شده برای گروه کنترل، تمایل سرپرستاران آنان برای شرکت در برنامه های توانمندسازی بوده است. به این ترتیب نمونه  گیری و مداخله پس از تصویب طرح و دریافت مجوز اخلاق از کمیته مشترک اخلاق سازمانی دانشکده پرستاری و مامایی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران (IR.TUMS.FNM.REC.۱۳۹۶.۴۲۷۶) انجام شد. برنامه توانمندسازی در این مطالعه، با رویکرد توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر (Spreitzer) و به صورت برگزاری کارگاه آموزشی برای مدیران پرستاری علاقمند به حضور فعال در برنامه های توانمندسازی انجام شد. پس از اجرای برنامه توانمندسازی برای مدیران پرستاری در گروه مداخله، سنجش مهارت های مدیریتی دانشجویان تحت سرپرستی مدیران هر دو گروه آزمون و کنترل، همچون مرحله قبل از اجرای برنامه های توانمندسازی، با استفاده از ابزار سنجش مهارت های مدیریتی به روش مشاهده و پرسش از مدرسان مربوطه و سرپرستار بخش، مورد سنجش قرار گرفت و نتایج حاصله از دو مرحله برای دو گروه کنترل و آزمون، با استفاده از نرم افزار spss  نسخه ۱۶ مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.  یافته ها: یافته های این مطالعه نشان داد که با استفاده ازآزمون کای دو، توزیع فراوانی متغیرهای جمعیت شناختی مدیران در دو گروه کنترل و آزمون و دانشجویان در دو گروه و در دو مرحله قبل و بعد از مداخله همگن بوده است. در مرحله قبل از مداخله، میانگین نمره متغیر مهارت های مدیریتی در دانشجویان پرستاری گروه آزمون۰/۳۴۲±۲/۰۶۶  و کنترل ۰/۴۰۰ ±۱/۹۳۹ بود و در مرحله ی پس از مداخله میانگین نمره در گروه آزمون ۰/۴۲۲ ±۲/۳۴۰ و کنترل ۰/۴۹۸ ±۱/۹۴۰ بوده است. با توجه به نتایج در مورد متغیر مهارت های مدیریتی دانشجویان در گروه آزمون، برنامه های توانمندسازی به طور معنی­داری باعث افزایش  ۰/۲۷۴ واحدی (۱۳/۲ درصد)  این متغیر شده است. به نحوی که استفاده از آزمون تی تفاوت معنا داری بین دو گروه کنترل و آزمون در مرحله بعد از مداخله نشان داد (۰/۰۰۴=p  ۳/۰۴۶=t).  استفاده از آزمون آنالیز کواریانس، نشان داد که برنامه های توانمندسازی مدیران به طور معنی داری موجب افزایش مهارت های مدیریتی دانشجویان گروه آزمون نسبت به گروه کنترل شده است (۰/۰۰۷ P=،۸/۳۰۵F=) و اندازه اثر مداخله نیز در حد متوسط ۰/۱۸۷ می باشد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه توانمندسازی مدیران پرستاری، می تواند سبب افزایش توانمندی های دانشجویان پرستاری تحت مجموعه خود، از جمله مهارت های مدیریتی آنان شود. از نتایج این مطالعه می توان برای ترغیب مدیران رده های مختلف پرستاری برای اجرای برنامه های توانمندسازی استفاده کرد که در نهایت منجر به بهسازی روانی محیط کار، پرستاران و دانشجویان پرستاری تحت مجموعه خواهد شد. بنابراین به مدیران پرستاری پیشنهاد می شود به منظور ارتقاء عملکرد کارکنان و نیز دانشجویان پرستاری، به عملکردها و هدایت و آموزش­های مداوم آن ها توجه نموده و با آزادی عمل دادن به کارکنان خویش و استفاده از نظرات آن ها در انجام تصمیم گیری های شغلی، زمینه را برای افزایش توانمندهای حرفه­ای کارکنان پرستاری فراهم سازند. همچنین پیشنهاد می­شود مطالعاتی در مورد عوامل موثر بر توانمندسازی مدیران پرستاری و نیز مهارت­های مدیریتی دانشجویان پرستاری به عنوان پرستاران آینده انجام گردد.

تاثیر برنامه توانمندسازی روانشناختی مدیران پرستاری بر مهارت های مدیریتی دانشجویان پرستاری Keywords:

Empowerment , Nursing Managers , Nursing Students , توانمندسازی , مدیران , دانشجو , پرستاری , مهارت های مدیریتی