برآیند تولید فضا؛ مساله شناسی فضای پنداشته مطالعه مورد: منطقه سه کلان شهر تهران

دیرهنگامی است که شهر؛ این فضای تمدن ساز و آزادی ساز؛ از رسالت نهایی خود بازمانده و به عرصه ای برای انباشت بی پایان سرمایه تقلیل یافته است. به همین دلیل، تفسیر فرایندهای شهری در چارچوب سرمایه، به گفتمان انتقادی بدل گشته که مبارزه برای دگرگونی رژیم انباشت مرسوم را آرمان خود می پندارد. نقد اصلی بر اقتصاد سیاسی فضا یا رژیم انباشت کنونی، بر مسئله تحول تمام عیار زیست شهروندان از طریق محیط انسان ساخت توسط سرمایه تکیه دارد که حوزه بلاواسط آن فضای پنداشته است. در همین راستا این پژوهش تلاش دارد تا با ترسیم نیمرخ فضای انباشت در منطقه سه کلان شهر تهران، ماهیت آن را به روش داده بنیاد و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته به چالش کشد. نتایج پژوهش که بر اساس ۱۷ مصاحبه و بررسی ۳۷ مقاله استخراج شده؛ نشان می دهد که پیامدهای فضای سرمایه در هر دو سطح خرد و کلان گرایش خاصی به نوعی تعمیم یافتگی و جهان شمولی دارد و دوپارگی فضا از کلی ترین واژگانی است که می توان در قالب این مدل تعمیم یافته نام گذاری کرد. در تمامی مقوله های اصلی، زهکشی اقتصادی-اجتماعی و حتی مدیریتی در حال رخ دادن است و نوعی دگردیسی و دوگانگی در فضای تولیدشده منطقه سه رخ داده که بازتاب فرایند تولید فضا است. درواقع ساختار فضای سرمایه در مرحله کنش فضایی با رقابت نابرابر بر سر تسخیر فضا آغاز گشته و عملکرد آن نیز مطابق دیدگاه کارشناسان وابستگی تمام و کمالی به ساختار سرمایه دارد به گونه ای که سرمایه در جایگاه سوژه و شهروندان در مقام ابژه قرارگرفته اند و فضای سرمایه التقاطی یا تولید فضای سرمایه محور دقیقا در تضاد با مزیت های سرمایه داری است.

Keywords:

تولید فضا , محیط انسان ساخت , فضای پنداشته , نظریه داده بنیاد , منطقه سه