تصویر در تصویر (پژوهشی در تصویرهای هم پیوند براساس غزلیات حافظ)

در علوم بلاغی، برخی از اصطلاحاتی که بر فنون بلاغی یا تصاویر خیال اطلاق گردیده، به ­دلایل متعدد دقیق نیست و امروزه نیاز مبرم است که در تعریف و تحقیقشان بازخوانی و بازبینی صورت گیرد. یکی از این شگردها آن است که چند تصویر به ­صورت متراکم در ساختار مصراع یا بیت ذکر می­ شوند و محققان علوم بلاغی، این شگرد هنری را به اصطلاح «ابداع»، «تعدد تصاویر»، «تصویرهای مضاعف»، «تضاعف تصاویر» و ... وضع و تعریف کرده­ اند که این تعاریف و اصطلاحات، نیاز به تامل بیشتر دارد و با بازخوانی آنها می ­توانیم دریچه­ های تازه ­ای به عالم خیال و تصویرگری­ های شاعرانه بگشاییم. ما در این پژوهش، به شیوه توصیف، تحلیل و خوانش متن غزلیات حافظ، سعی کرده­ایم سیر این گونه هنری را در آثار بلاغی، معانی، تعاریف و دلالت آن را نشان دهیم و نیز پیوند اصطلاحات قراردادی برای آن را در کتب بلاغی متاخر بررسی کنیم و با نگاهی نو، تعریفی دیگر و نیز اصطلاحی برای آن ارائه کنیم که مقصود شاعر از این هنرنمایی، دقیق ­تر و روشن ­تر شود. نتیجه­ ای مهم که از این پژوهش به دست می ­آید، این است که این تصرف شاعرانه، آن­ گونه که در پژوهش­ های بسیار اندک امروزی مطرح شده است، یکی از بهترین شگردهای هنری عمدتا ناخودآگاه شاعرانه است و نیز از مباحث و موضوعات علم بیان است و نشان از گستره دامنه خیال شاعر دارد.

Keywords:

ابداع , تزاحم تصویر , باهم آیی , هم پیوندی تصاویر