زنانه نگاری در نسخه مصور حمله حیدری (مقایسه تطبیقی جایگاه زن در نگاره های نسخ مصور حمله حیدری)

مردان در حماسهها عهدهدار نقشهای اصلی هستند و حضور زنان در سایه قرار میگیرد. اگر این حماسه موضوع دینی داشته باشد، منع حضور زنان دوچندان میشود. پژوهش حاضر جایگاه زن را در نگارههای نسخه حمله حیدری باذل مشهدی (مورخ۱۲۲۲ ه.ق، محفوظ در کتابخانه ملی فرانسه) از منظر موضوع، ارتباط متن و تصویر، شاخصههای تصویری و... بررسی میکند. برای نشان دادن اهمیت جایگاه زن در این نسخه، نگارههای آن را با یکی از نسخ همعصر، یعنی چاپ سنگی مصور حمله حیدری راجی کرمانی، مقایسه میکنیم. این دو نسخه تقریبا در یک دوره زمانی (عصر قاجار) اما در دو مکان مختلف (هند و ایران) مصور شدهاند. این مقایسه تطبیقی نشان میدهد که حمله باذل، زن را در نقشهای متنوع و گوناگونی به تصویر درآورده است؛ از زن در جایگاه قدیس یا فرشته گرفته تا زنانی در نقش نوازنده و رقصنده. اما تصویر زن در نگارههای حمله راجی به فرشته و قدیس محدود میشود. نگارگر این نسخه با ابداع شیوهای نوین و خلاقانه، نه تنها بر حضور زنان چشم نپوشیده، بلکه آنان را دوشادوش یا حتی پیشاپیش مردان ترسیم کرده است. این موارد سبب میشود که زن در نگارههای حمله حیدری باذل از چارچوبهای فکری و فرهنگی سنتی فراتر رود و نقشهایی را عهدهدار شود که در تصاویر کمتر حماسهای میتوان نظیر آن را پیدا کرد.

Keywords:

حمله حیدری , حماسه دینی , باذل مشهدی , راجی کرمانی , زنانهنگاری , حضرت فاطمه(س)