پژوهشی در باب سکوت و خاموشی در اندیشه و آثار مولانا

سکوت یکی از مهمترین بنمایه های الاهیات عرفانی، به نحو اعم، و الاهیات سلبی، به نحو اخص، است. سکوت آخرین مرحله کوشش عارف و الهیدان عرفانی در تلاش برای سخن گفتن از خداست. در این مرحله، تمام ترفندها و روشهای زبانی عارف رنگ می بازند. در نوشته پیشرو به کارکردهای الاهیاتی سکوت در آثار مولانا می پردازیم. در ابتدا به نقش محوری سکوت در آثار وی اشاره میکنیم. سپس به دلایل اخلاقی روانی و نیز دلایل زبانی معرفتی دعوت به سکوت در اندیشه و آثار این عارف می پردازیم. رابطه معکوس عقل و سخن گفتن، نجات بخشی۵ خاموشی، پرهیز از پریشانی ضمیر و نیل به جمعیت خاطر به مدد خاموشی، مراعات حال مخاطب، رازپوشی، پرهیز از خاصیت تخدیری سخنوری، و پرهیز از کبر از مهمترین دلایل اخلاقی روانیدعوت به سکوت است و ظرفیت محدود زبان در بیان حقایق، بیان ناپذیری خدا و تلاش برای حفظ وحدت و رهاییاز عالم مادی، ۱ به طور اعم، و زبان بشری، به طور اخص، از دلایل زبانی معرفتی فراخواندن به خاموشی به شمار می آید. در بخش آخر این مقاله نیز چرایی سخن گفتن به رغم فراخواندن به سکوت را بررسی میکنیم. از مهمترین دلایل و علل سخن گفتن عارف و الهی دان، به رغم دعوت به سکوت، به مواردی همچون به سخن در آمدن عارف از جانب خدا، سخن گفتن به واسطه اضطراری درونی، سخن گفتن از سر عشق ورزی به خدا و خلق، جنبه تعلیمی سخن و ارائه قرینه ای بر بیان ناپذیری اشاره میتوان کرد.

Keywords:

سکوت , مولانا , اندیشه , نجات بخشی , رهایی از عالم مادی