تحلیل و نقد آراء مفسران فریقین در تبیین آیه شانزدهم سوره اسراء

آیات مربوط به اراده و مشیت الهی، ازجمله آیات تامل برانگیز قرآن کریم به شمار می آید که همواره محل بحث مفسران بوده است. آیه شانزدهم سوره اسراء: «و اذا اردنا ان نهلک قریه امرنا مترفیها ففسقوا فیها فحق علیها القول فدمرناها تدمیرا» ازجمله این آیات است که به سبب شبهه اراده عذاب از سوی خداوند قبل از استحقاق بندگان و متعلق "امرنا "، در زمره آیات مشکل قرار گرفته است. مفسران برای رفع تعارض آن با آیات و ادله دیگر، تلاش زیادی نموده اند که به آراء مختلفی منتهی شده است اما فقدان نتیجه واحد، نشان از حل نشدن مساله دارد. در این مقاله تلاش شده است تا با رویکرد تحلیلی- تطبیقی در دامنه تفاسیر شیعه و سنی، به این پرسش ها درباره آیه فوق پاسخ داده شود: بر اساس ظاهر آیه، اراده عذاب قبل از ارتکاب معصیت چگونه قابل توجیه است؟ آیا متعلق "امرنا " در جمله "امرنا مترفیها ففسقوا "، فسق است یا طاعت؟  بررسی ها نشان می دهد که اراده عذاب در آیه به سبب گناهان متقدم آنان است نه گناهی که در آیه ذکر شده و منظور از " امرنا "، امر تکوینی است و لذا امر در معنای حقیقی به کاررفته و متعلق آن فسق است.

Keywords:

آیه شانزدهم سوره اسراء , اراده تکوینی , امر تکوینی , اراده تشریعی , امر تشریعی , تفسیر تطبیقی