حادثه پردازی و لطیفه واری داستان کوتاه با درنگی بر نمودهای آن ها در ادب اروپایی، ایرانی و عربی

با تجدید حیات حکایت­ها و قصه­های عامیانه در قالب ادبیات داستانی و آشنایی حرفه­ای داستان­نویسان با عناصر داستان، رفته­رفته شکل­های نوینی از داستان کوتاه و رمان پا به عرصه وجود نهاد. در شکلی از داستان کوتاه با تمرکز بر حادثه و پایان شگفت­آمیز، داستان­هایی با نام داستان حادثه­پردازانه نوشته شد و در زمان خود خوانندگان بسیاری نیز پیدا کرد. گی دو موپاسان (۱۸۹۳-۱۸۵۰م)، نویسنده فرانسوی، از استادان این شکل داستان کوتاه بود. سپس، کسانی مثل ا.هنری (۱۹۱۰-۱۸۶۲م) و سامرست موآم (۱۹۶۵-۱۸۷۴م) با تاثیرپذیری از داستان­های حادثه­پردازانه موپاسان، و آمیختن طنز به پایان شگفت آن، داستان لطیفه­وار را به وجود آورند. از دیگرسو، در ادبیات فارسی و عربی، از دیرگاه لطیفه وجود داشته­است. اما در پی تاثیرپذیری از ادبیات داستانی اروپایی، این شکل­های داستان نیز به ادبیات این دو زبان راه یافت. در ادبیات داستانی عربی، «لطیفه» و «فکاهه» در حکایات و لطایف منتسب به کسانی چون ملانصرالدین و جحا و نیز در داستان­هایی که برای مخاطب کودک و نوجوان نوشته می­شود، جای درخوری دارد. همچنین سیدمحمدعلی جمال زاده (۱۳۷۶-۱۲۷۰ه.ش)، پدر داستان­نویسی ایران، برخی از داستان­هایش را به شکل لطیفه­وار نوشته­است. در این جستار با روش توصیفی- تحلیلی و به پشتوانه منابع کتابخانه­ای، همراه با معرفی این شکل­های داستان کوتاه و تحلیل مشخصه­های آن­ها نظیر پیرنگ، شخصیت­پردازی، حقیقت­مانندی، صحنه­­پردازی و ...، نمونه­های­شان در ادبیات داستانی ایرانی و عربی بررسیده شده­است. از جمله اهداف این جستار نیز بازشناساندن این شکل­های داستان کوتاه به مثابه شکل­های اولیه از از آن نسبت به دیگر شکل­های داستان کوتاه بوده ­است.

Keywords:

story writing , Story Elements , accidental story , anecdotal fiction witticism