ارزیابی محتوی و منشا آلودگی فلزات سنگین در خاک سطحی حاشیه جاده: مطالعه موردی

زمینه و هدف: حمل و نقل جاده ای یکی از مهم ترین و بزرگترین منابع آلودگی فلزی است که بوم سازگان حاشیه جاده را به مناطقی آلوده تبدیل کرده است. از این رو، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی و منشایابی عناصر روی، سرب، کادمیم، کبالت، کروم، مس، منگنز و نیکل در خاک سطحی حاشیه برخی جاده های همدان در سال ۱۳۹۸ انجام یافت.مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی-مقطعی، ۶۳ نمونه خاک سطحی در طول ۷۰۰ متر از یک قطعه ۹ کیلومتری از جاده های مواصلاتی گلتپه، رزن و کرمانشاه در استان همدان جمع آوری و پس از آماده سازی نمونه ها، محتوی عناصر در آن ها به روش طیف سنجی نوری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) خوانده شد. همچنین، نسبت به محاسبه شاخص شدت آلودگی (CSI) نیز اقدام شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار SPSSانجام یافت.یافته‎ ها: بیشینه میانگین محتوی عناصر روی، کادمیم، کبالت، کروم، منگنز و نیکل به ترتیب با ۱۲۲، ۰.۳۲۰، ۱.۹۲، ۱۷.۳، ۳۳۴ و ۲۲.۲ میلی گرم در کیلوگرم مربوط به ایستگاه رزن و بیشینه میانگین محتوی عناصر سرب و مس به ترتیب با ۲۶.۴ و ۲۵.۰ میلی گرم در کیلوگرم مربوط به خاک حاشیه جاده کرمانشاه (ایستگاه های پر ترافیک) و بیان گر تاثیر تراکم ترافیک بود. نتایج محاسبه شاخص CSI بیانگر کیفیت قابل قبول خاک در ایستگاه های مورد مطالعه بود. همچنین، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری چند متغیره (PCC، PCA و HCA) نشان داد که منگنز در خاک های کنار جاده احتمالا از مواد اولیه خاک و انتشارات اگزوزی نشات گرفته است. در حالی که انتشار روی، سرب، کادمیم، کبالت، کروم، مس و نیکل عمدتا به منابع غیر اگزوزی (مانند فرسودگی ترمزها، لاستیک ها، موتورها و روغن روان کننده) مربوط بود. نتیجه گیری: با توجه به اثبات تاثیر فعالیت های ترافیکی بر آلودگی فلزات سنگین خاک کناره جاده ای، نسبت به پایش منظم و دوره ای نمونه های خاک برای کنترل منابع به منظور حفظ سلامت بوم سازگان و انسان توصیه می شود.

Keywords:

آلودگی فلزی , تحلیل چندمتغیره , جاده , ترافیک , شاخص&rlm , شدت آلودگی