شناسایی و تحلیل محورهای غالب در تحقیقات مرتبط با اخلاق در برنامه ریزی شهری: مرور نظام مند پیشینه با روش تحلیل مضمون

بیان مسئله: اخلاق با مسئله انتخاب و قضاوت عملی در ارتباط است. ازآنجاکه ماهیت برنامه­ریزی شهری به پیگیری منافع اجتماع با تعیین اقدامات مناسب برای آینده طی انتخاب­های متوالی در زمینه­های پیچیده و شرایط نامعلوم مربوط می­شود، می­توان گفت ملاحظات اخلاقی بخشی جدایی­ناپذیر از آن بوده و ادغام فلسفه اخلاق با اندیشه­ها و تلاش­های حرفه­ای برنامه­ریزی اجتناب­ناپذیر است. اخلاق از دهه­ی ۱۹۷۰جایگاهی ثابت در میان پژوهش­های برنامه­ریزی پیدا کرد و موجی از آثار در این رابطه منتشر گردید. اما چالش­های مطرح شده در دوران معاصر و کاهش توجه به این موضوع، بازبینی و بازاندیشی درباره­ محتوای اخلاقی در برنامه­ریزی را ضروری کرده است. هدف: هدف از این پژوهش ارائه­ی دیدگاهی جامع و کلی از موضوع اخلاق در برنامه­ریزی با شناسایی و تشریح اولویت­های اصلی پژوهشگران در این حوزه است. روش­: این پژوهش بر اساس هدف، بنیادی و ماهیتا کیفی بوده و با اتخاذ رویکرد توصیفی- تبیینی و به کارگیری رویکردی ترکیبی شامل مرور نظام­مند و تحلیل مضمون، ۱۱۰ تحقیق منتخب را مورد بازبینی، دسته­بندی و سنتز دقیق قرار داده است. یافته­ها: این مقاله علاوه بر شناسایی سه مضمون فراگیر شامل ادغام نظریه­های اخلاقی با نظریه­­ی برنامه­ریزی، اخلاق در عرصه­ی عمل حرفه­ای و اخلاق در عرصه­ی دانشگاهی، مضامین پایه و سازمان­دهنده­ را نیز تشریح و با بررسی نتایج تحقیقات در هر لایه، شکاف­های موجود و مسیرهای بالقوه را برای پژوهش در آینده معرفی کرده است. نتیجه­گیری: با وجود پراکندگی و کاهش تعادل مضامین در لایه­های مختلف، طبق بررسی­ها برخی از آن ها جایگاه ثابتی در پژوهش­ها داشته­اند: استخراج دیدگاه­های اخلاقی برنامه­ریزان، بررسی کدهای حرفه­ای و آموزش اخلاق. همچنین جریان پژوهش­ها در دو دهه­ی اخیر، نشانگر پررنگ شدن زمینه­ی برنامه­ریزی و اهمیت و تاثیر آن در انتخاب، تفسیر و آموزش مفاهیم و ایده­های اخلاقی است. بدین ترتیب اهمیت توجه به فرآیندهای اجتماعی، فضایی و سیاسی در جریان ادغام فلسفه­ی اخلاق با برنامه­ریزی بیش ازپیش برجسته شده است.

Keywords:

"اخلاق" , " برنامه ریزی شهری" , " نظریه های اخلاقی" , " تحلیل مضمون"