زمینه های تاریخی خراج نگاری های دوره عباسیان معاصر با امامان شیعه علیهم السلام (با تاکید بر الخراج ابویوسف)

در دوره اول عباسیان و مقارن با زمان حیات امام صادق(ع) و ائمه پس از ایشان، فقها در مقام پاسخگویی به سوالات و نیازهای برخاسته از واقعیات عینی جامعه، واضع قوانین بودند. یکی از مهم ترین فقهای این عصر، ابویوسف بود که در کتاب خود «الخراج» توانست با پیوند فقه و اقتصاد، منابع مالی حکومتی را از نظر مشروعیت و کارآمدی تبیین و بررسی کند. این مقاله در پی آن است که تاریخ اقتصادی عصر اول عباسیان را از طریق معرفی منابع فقهی-اقتصادی این دوره بررسی کند و پاسخگوی این سوال مهم باشد که چه زمینه های تاریخی موجب نگارش الخراج به عنوان اولین کتاب مستقل اقتصادی مسلمانان و سایر خراج نگاری های دوره معاصر با امامان شیعه(ع) شد؟ یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش اسنادی و متکی بر توصیف و تحلیل داده های تاریخی است نشان می دهد عباسیان که با شعار «الرضا من آل محمد» قدرت را در دست گرفته بودند، تلاش می کردند نظام ناکارآمد مالیاتی را خود از طریق بازتولید مستمر مشروعیت حکومت، سروسامان دهند و همین امر باعث روی آوردن خلفا به فقهای همگرا با جهت گیری های سیاسی ایشان شد. چنین رویکردی منجر به تولید آثار تاریخی-اقتصادی مهمی توسط فقهای این عصر گردید که مراجعه به آنها ضرورتی اجتناب ناپذ یر برای همه پژوهشگران اقتصاد اسلامی به ویژه پژوهشگران دوره امامان شیعه(ع) است.

Keywords:

عباسیان , اوضاع اقتصادی , فقه , مشروعیت , ابویوسف