نقش سازمانهای مردم نهاد در مهندسی اجتماع

اگر چه نمیتوان تاریخ معینی را برای پیدایش سازمانهای غیردولتی یا به تعبیر دیگر سازمانهای مردم نهاد (سمنها) متصور شد، ولیکن در چهار دههی گذشته و آن هم در قواره و کارکردهای نوین، از رشد و توسعهی روزافزونی برخوردار شدهاند، و با تکیه بر ماهیت و خاستگاه وجودی آنها، که برگرفته از اهداف، آرمانها، علایق و سلایق مشترک مردم جامعه است، رهبران جوامع را به صرافت انداخته تا از این بستر برای عمق بخشی راهبرد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود خصوصا در فرامرزها بهره بگیرند. بر همین مبنا، کشورهای جهان سوم و جغرافیای هدف پژوهش (افغانستان) و آن هم بعد از تراژدی ۱۱ سپتامبر و حاکمیت دولت قانون، محملی مناسب برای ظهور و بروز کثیری از سازمانهای مردم نهاد(NGOs) کشورهای غربی و آسیای جنوب خاوری گردیده است و حال آن که جمهوری اسلامی ایران با وجود مجموعهای از فرصتها، بهرهی لازم را با هدف تعمیق و نفوذ راهبردهای خود به عمل نیاورده است. در این پژوهش روندی پیگرفته شده تا با شناخت عناصر کلیدی وجانمایهی آنها به مختصاتی اصلی که در شکلدهی به مهندسی اجتماع موثرند، نقش سازمانهای مردم نهاد را به عنوان بخشی از این جامعه، شناسایی و تعیین نموده و موقعیت و جایگاه آنها را به عنوان یک زیر سیستم در کلان اجتماع تبیین نماییم. برای این منظور با استفاده از متدولوژی رویش نظریه که روشی استقرایی و case محور است و به تعبیری مفهوممدار، پدیدارساز مفاهیم از متن، سازگاری نتایج با پدیدهها و واجد ماهیتی خودجوش، به اکتشاف در تعدادی از نهادهای فعال در منطقهی هدف پرداخته و طی یک فرآیند جزء به کل، مفاهیم و مقولههای کلیدی که موجب توسعه و گسترش آنها شده استنباط گردیده و با استفاده از تکنیکهای تحلیل محتوا (آنتروپی شانون)، منطق فازی، مفولههای استحصالی اولویتبندی و به یک شبکهی مفهومی در سه حوزهی زمینه، ساختار و رفتار خلاصه کرده و بر آن مبنا، به یک متانظریه، یک نظریهی اصلی و سه نظریهی فرعی و نهایتا توصیههای راهبردی برای توسعه نقش سازمانهای مردم نهاد در مهندسی اجتماع، دست یافتهایم.