روند تحقیقات علوم دارویی در ایران در مقایسه با کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی: یک مطالعه علم سنجی

مقدمه: با توجه به نقش اساسی داروها در سلامت جامعه، تحقیقات علوم دارویی جایگاه ویژه ای در نظام ملی پژوهش سلامت کشورها دارد. از طرف دیگر، سیاست گزاری و برنامه ریزی برای فعالیت های پژوهشی آتی، نیازمند ارزیابی توصیفی و نقد تولید علم در دهه های گذشته است. هدف از انجام مطالعه حاضر، ارزیابی روند تحقیقات علوم دارویی ایرانی منتشر شده در نشریات بین المللی و مقایسه آن با سایر کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی از طریق تحلیل علم سنجی در طی سال های ۱۹۹۶ لغایت ۲۰۰۶ میلادی بود. روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه بوم شناختی و ابزار مطالعه، پایگاه های داده ای ISI: Web of Science، Scopus و International Pharmaceutical Abstract (IPA) بود. مستندات نمایه شده در حیطه موضوعی علوم دارویی (داروسازی، فارماکولوژی، سم شناسی و شیمی دارویی) طی ۱۱ سال (۲۰۰۶-۱۹۹۶ میلادی) برای ایران و ۱۳ کشور منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی در این سه پایگاه مورد جستجو قرار گرفته، از نظر کمی اندازه گیری و تحلیل شد. تحلیل داده ها با استفاده از دو نرم افزار Excel و SPSS انجام گرفت. یافته ها: در مجموع ۱۱ سال اخیر، کشور ایران از نظر تعداد اسناد علوم دارویی نمایه شده در بین کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی در هر سه پایگاه داده ای WOS، Scopus و IPA رتبه دوم را پس از کشور مصر دارد. تحلیل روند مستندات علوم دارویی پایگاه های مذکور در طی این سال ها بیانگر آن است که در سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶، رتبه ایران در دو پایگاه WOS و Scopus به مقام اول ارتقا یافته و این موضوع در سال های ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ در پایگاه IPA نیز صادق است. رتبه بندی تعداد تطبیق یافته اسناد علوم دارویی کشورهای مورد مطالعه بر اساس درآمد ناخالص ملی (GDP) و جمعیت هر کشور، بیانگر رتبه چهارم ایران در پایگاه داده ای Scopus و IPA و رتبه پنجم در پایگاه داده ای WOS است.نتیجه گیری: در سال های اخیر کشور ایران از نظر تولید مطلق علوم دارویی در بین کشورهای مورد مطالعه توانسته است به رتبه اول دست یابد. حفظ این مقام در سال های آینده، نیازمند برنامه ریزی و توجه کافی به بهره برداری از پتانسیل دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در حوزه علوم دارویی و علوم بین رشته ای است. واژه های کلیدی: داروسازی؛ شیمی دارویی؛ داروشناسی؛ پایگاه های اطلاعاتی.