تعیین فسفر زیست فراهم در برخی از خاک های شالیزاری به روش آزمون جلبکی

سابقه و هدف: هدررفت فسفر از اراضی کشاورزی و ورود آن به منابع آبی سبب پدیده سرشارسازی و شکوفایی جلبکی شده و کنترل فسفر ورودی به زیست بوم های آبی را به چالشی مهم برای مدیریت این منابع تبدیل کرده است. آزمون جلبکی به عنوان قابل اعتمادترین روش برای کمی سازی پتانسیل زیست فراهمی فسفر محسوب می شود. این پژوهش با هدف بررسی زیست فراهمی فسفر در سه نمونه خاک شالیزاری و ارتباط آن با رشد ریزجلبک کلرلا انجام گرفت. مواد و روش ها: نمونه برداری خاک از عمق ۱۰-۰ سانتی متری اراضی شالیزاری واقع در پنج منطقه پسیخان، پیربازار، سیاه درویشان، فخب و لاکان انجام شد. این اراضی برای مدت طولانی و به صورت سالانه کود فسفری دریافت کرده بودند. ابتدا با عصاره گیری پی در پی به روش هدلی بخش های مختلف فسفر در ۵ نمونه خاک تعیین شد و سپس با توجه به مقدار فسفر کل، فسفر در بخش های مختلف و درصد رس، سه نمونه از خاک ها (پسیخان، پیربازار و لاکان) به عنوان تنها منبع فسفر به محیط کشت ریزجلبک کلرلا اضافه شدند. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی به روش اندازه های تکرار شده در زمان با سه تکرار انجام شد. مقدار کلروفیل a، تعداد سلول های ریزجلبک، فسفر کل محلول و فسفر ذره ای در روزهای صفر، ۷، ۱۴، ۲۱ و ۲۸ انکوباسیون اندازه-گیری شد. یافته ها: دو خاک پیربازار و فخب از نظر بخش بندی فسفر مشابه و ترتیب بخش ها به صورت اکسیدی< باقی مانده< کربناتی< محلول-تبادلی بود. در حالی که در سه خاک دیگر بخش بندی فسفر به صورت باقی مانده< اکسیدی<کربناتی< محلول-تبادلی بود. مقدار کلروفیل a ریزجلبک در هر سه نمونه خاک روند افزایشی نشان داد و در روز چهاردهم به بیشترین مقدار رسید و پس از آن ثابت شد. تعداد سلول های ریزجلبک در تیمار خاک پیربازار تا روز چهاردهم انکوباسیون و در خاک های لاکان و پسیخان تا پایان دوره انکوباسیون روند افزایشی نشان داد. فسفر کل محلول در تمامی تیمارها در طول دوره انکوباسیون تا روز هفتم روند افزایشی داشت و پس از آن کاهش یافت. فسفر ذره ای در روز هفتم انکوباسیون به شدت کاهش و سپس در ادامه انکوباسیون افزایش نشان داد. مقدار کلروفیل a و تعداد سلول های ریزجلبک در دو هفته اول انکوباسیون همبستگی مثبت و معناداری با فسفر کل محلول نشان دادند و در دو هفته بعد رشد ریزجلبک تحت تاثیر فسفر ذره ای قرار گرفت. نتیجه گیری: از آن جا که خاک می تواند به عنوان منبع فسفر امکان رشد ریزجلبک را فراهم نماید، بنابراین توجه به فسفر ورودی به زیست بوم های آبی از طریق اراضی کشاورزی حاشیه رودخانه ها برای مدیریت پدیده سرشارسازی در تالاب انزلی ضروری است.

Keywords:

سرشارسازی , فسفر غیرآلی , فسفر محلول , عصاره گیری پی در پی