برآورد امیدزندگی و ارتباط آن با عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در جمعیت شهری مناطق مختلف شهر تهران درسال۱۳۸۷(طرح سنجش عدالت در شهر)

مقدمه: امید زندگی (Life Expectancy) در بدو تولد معرف متوسط سال هایی است که یک نوزاد به دنیا آمده عمر خواهد کرد. درکنار میزان های مرگ ومیر، امید زندگی از شاخص های مهم نه تنها متاثر از «مولفه های اجتماعی سلامت یا SDH(Social Dterminants of Health) بلکه بیانگر وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی هر جامعه است شاخص امید زندگی به یکی از نشانگرهای نابرابری سلامت (Health Inequalities)در جوامع گوناگون تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف برآورد امید زندگی و ارتباط آن با عوامل اجتماعی موثر بر سلامت-برای نخستین بار در سطح یک کلان شهر- در جمعیت شهری ساکن در مناطق مختلف شهر تهران در سال ۱۳۸۷به انجام رسید. روش بررسی: جهت اجرای این پژوهش اطلاعات مورتالتی جمع آوری شده از طریق«طرح سنجش عدالت» شهر تهران (Tehran Urban Heart Study) به همراه سایر متغیرهای ثبت شده در زمینه ی عوامل اجتماعی موثر بر سلامت مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور ۲۲۴۹۲خانوار شامل ۸۱۶۶۵نفر مشتمل بر ۴۱۵۸۵نفر مرد و ۴۰۰۸۰نفر زن در ۵منطقه شهر تهران (شمال شرق، غرب، مرکز و جنوب) در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته و متغیرهای مربوط به متوفیان در سال ۱۳۸۷شامل تعداد، جنسیت و سن فوت در کنار متغیرهای مربوط به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در خانوار، همچون شاخصهای اقتصادی، اجتماعی، هزینه های خانوار، سطح تحصیلات، وضعیت مسکن و پوشش بیمه ای، شغل سرپرست، سرمایه اجتماعی و ... در کنار متغیرهای زمینه ای ونیز محل سکونت هر خانوار از آن ها استخراج شد. سپس جداول عمرکلی و مقدار امیدزندگی، به تفکیک دو جنس و همچنین به تفکیک مناطق مختلف محاسبه گردید و با استفاده از نرم افزارهای spss v.۱۷ وStata v.۱۰ آنالیزهای اکولوژیک و تراکم(Conecentration Analysis) جهت بررسی تاثیر عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت بر نابرابری های مورتالیتی و امید زندگی به انجام رسید. یافته ها: امید زندگی در جمعیت شهر تهران به طور کلی (۹۵%CI,۷۵/۵۰-۷۸/۶۹) ۹۸/۷۷سال محاسبه گردید که در زنان (۹۵%CI,۷۷/۷۹-۸۲/۱۳) ۹۶/۷۹سال به طور معنی داری بیش از مردان (۹۵%CI,۷۲/۲۲-۷۶/۸۵) ۵۳/۷۴ سال بوده که (p ) در حالی که بالاترین مقدار امید زندگی در مناطق شرقی ۶۴/۸۱ و شمالی۴۳/۷۹تهران محاسبه گردید، جنوب شهر با ۳۸/۷۴سال از کمترین امید زندگی برخوردار بود. نتایجه آنالیز تحلیلی حاکی از آن بود که به طور معنی داری موردتالیتی در خانوارهای با هزینه های غیرخوراکی کمتر از (p ، ۱۵۹۹/۰-=ضریب تراکم) و نیز افراد با سطوح تحصیلی پایین تر از (p ، ۱۷۷/۰-=ضریب تراکم)متراکم شده است. در آنالیز اکولوژیک نیز امیدزندگی به طور معنی داری با بعد خانوار (p ، ۴۸۶/۰-=r)و فراوانی زیرگروه اقتصادی-اجتماعی پنجم یا sc۵- (p ، ۴۷۶/۰-=(rهمبستگی معکوس و با هزینه های غیرخوراکی خانوار(p ، ۶۹۵/۰+=r)سرانه هزینه(p ،۵۵۳/۰+=r)و نیز فراوانی زیرگروه اقتصادی-اجتماعی اول یا sc-۱ (p ،۴۳۷/۰+=r)همبستگی مستقیم دارد. نتیجه گیری: هرچند برآوردهای امیدزندگی در مناطق مختلف شهر تهران بیش از مقادیر کشوری و یا مقادیر مورد انتظار بود: لیکن نابرابری در این مقادیر به ویژه بین مناطق مرفه و محروم شهر قابل توجه و بارز می باشد. عوامل اجتماعی نظیر جنسیت، سرانه هزینه و هزینه های غیرخوراکی خانوار، سطح تحصیلات، زیرگروه اقتصادی-اجتماعی و بعدخانوار به طور معنی داری با میزان های مورتالیتی و امید زندگی در ارتباط هستند. مطالعه ی حاضر برای نخستین بار ارتباط بین SDH و امیدزندگی در سطح یک کلان شهر در دنیا را نشان میدهد. به نظر می رسد سیاستگزاران نظام سلامت و برنامه ریزان شهری می بایست توجه بیشتری به نابرابری های اجتماعی-اقتصادی و تاثیر آن بر نابرابری های سلامت داشته باشند.