دستور معمای میرحسین معمائی

در میان پژوهش های ادبی فقدان بزرگی در حوزه معمای ادبی از جنبه های تاریخ ادبیات، کارکردها و کاربردها، احیای متون خطی، و قواعد و اعمال معمائی وجود دارد. میرحسین معمائی نیشابوری ( - ۹۰۴ق) که در معماسرایی شاگرد عبدالرحمان جامی بود و سرآمد معماسرایان قرن ۹ و ۱۰ به شمار می رفت، رساله ای به نام دستور معما دارد. این رساله که نگارش آن در ۹۰۴ق پایان یافت حاوی ۶۵۰ معمای ادبی از مولف، و توضیحاتی بسیار مختصر درباره اعمال و قواعد معمائی است. بیش از صد نسخه خطی از این رساله در کتابخانه های ایران، و نسخ متعددی در دیگر کتابخانه های جهان نگهداری می شود. پیچیدگی معماهای این رساله آن را از دیگر رسائل معمائی متمایز کرده است به گونه ای که از همان زمان تا سده ۱۲ق افراد متعددی به شرح و توضیح معماهای آن اقدام کرده اند. به منظور رفع این خلا پژوهشی و احیای یکی از رسالات معمائی، رساله دستور معما بر مبنای نسخه اساس نسبی که نسخه ۱/۴۴۹۵ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران بود، تصحیح انتقادی گردید و معماهای آن با روشی قاعده مند شرح شد. در این جستار ضمن معرفی این نسخه و ویژگی های آن، و توضیح برخی قواعد و اعمال معمایی که آگاهی از آن ها برای گشودن معماها ضروری است، چند نمونه از معماها نیز حل می شوند.

Keywords:

میرحسین معمائی نیشابوری , معمای ادبی , دستور معما , نسخه شناسی , تعمیه