هویت تاریخی و انسان شناسی انقلاب: عامل مغفول تبیین های انقلاب اسلامی

در این مقاله کوشش شده است تا ضمن مرور تحلیلها و تبیینهایی که طی دو دهه گذشته درباره انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته است، ریشه کاستیها و نارساییهای آن معرفی شود. در یک تقسیم بندی کلان، تبیینهای انقلاب به دو دسته تقسیم شده است:تبیینهایی که عمل کنشگران را عقلایی دانسته و تبیینهایی که انقلاب را در چهارچوب رفتار غیر عقلایی کنشگران تحلیل کرده اند. از دید نویسنده، تعمیم انسان شناسی اومانیستی غرب و تسری سرگذشت تاریخی آن به جامعه ایران و عدم اعتنای جدی به زمینه ها و هویت اندیشه ای تاریخی این جامعه، به عنوان مشکل اساسی غالب این تبیینها معرفی شده است.خلاصه ماشینی: "۱۵ در این موقعیت بود که از دهه ۱۳۴۰ به بعد، ایدئولوژی انقلاب اسلامی که برجسته ترین وجوه آن، سه عنصر آزادیخواهی و ضدیت با استبداد، عدالت طلبی و ضدیت با نابرابریهای اقتصادی و توسعه گرایی مستقلانه و هویت بخش که در پرتو بازگشت به خویشتن فرهنگی و رویگردانی از ایدئولوژیهای وارداتی و قدرتهای استکباری به دست آمده بود، به نحوی نسبتا شفاف مطرح شد ولی همچنان با شرایط لازم برای فراگیر و توده ای شدن ایدئولوژی فاصله داشت تا آنکه موضع گیریها و حرکت امام، در سطح مرجعیت شیعه، ایدئولوژی انقلاب را در هیاتی مجسم و ملموس و در عین حال معتبر و اطمینان بخش برای توده مردم که نه تنها آموزه های آن را با اعتقادات دینی آنها سازگار معرفی می کرد بلکه از طریق نوعی باز تفسیر آن اعتقادات، آنان را مکلف به عمل کردن ایمان بر اساس آن آموزه ها، مطرح کرد. نماد تحولات منجر به انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ ۱۳۰۰) موقعیت و تحولات عام اجتماعی فرهنگی موقعیت رژیم حاکم و گروههای حامی آن زمینه تاریخی فرهنگی آزادیخواهی دین باورانه علم باوری دین گرایانه هویت طلبی توسعه گرایی دین باورانه آموزه های نظری احیاگران مسلمانان ناکامی و سلب اعتماد از ایدئولوژیهای غیر اسلامی شکل گیری ایدئولوژی اسلامی انقلاب شامل عناصر آزادیخواهیعدالت طلبیتوسعه گرایی مستقلانه هویت بخش (اسلامی) تجسم ایدئولوژی در رهبری مرجعیت امام خمینی(س) مقبولیت عام ایدئولوژی انقلاب شکل گیری ائتلاف انقلابی مقاومت نیروهای انقلاب در مبارزه با رژیم شاه تحت تاثیر ایدئولوژی انقلاب اعتقاد به کنش معطوفروحیه شهادت طلبی به ارزش پیروزی انقلاب اسلامی بهمن ۱۳۵۷ روی کار آمدن حکومت دست نشانده با حمایت روشنفکران متجدد مدرنیزاسیون صوری و معارض باورهای عمومی توام با استبداد سیاسی ایجاد گسل فرهنگی بین حکومت و اقشار وابسته به آن با عامه مردم از دست رفتن مشروعیت رژیم شاه عدم حمایت اجتماعی از رژیم شاه فقدان طبقه اجتماعی مدافعترجیح منافع شخصی رژیمو انتخاب راه کار فرار اقشار وابسته به رژیم نفوذ ایدئولوژی انقلاب در بدنه نیروهای دستگاه سرکوب سلب حمایت بین المللی و تزلزل در حامیان خارجی ناکارآمدی دستگاه سرکوب و ناکارآمدی سرکوبگریهای رژیم یادداشتها ۱) آثاری که بسیاری از سیاستمداران، نظامیان، دیپلماتها، روزنامه نگاران و ..."

Keywords:

انقلاب , کنش , هویت , دین , تبیین , عقلایی