سندرم خانواده بیمار بخش مراقبت ویژه: نامه به سر دبیر

سر دبیر محترم فرایند بستری شدن بیمار در بخش مراقبت ویژه، واقعیت و رخدادی بالقوه اضطراب آور است، موقعیتی که درد و اختلالات جسمی ناشی از بیماری با نوسانات عاطفی ثانویه به ترس از اقدامات تشخیصی- درمانی، محرومیت ازخواب و بی­حرکتی همراه می­شود [۱]. از طرفی جدایی بیمار از بستگانش که در زمان پذیرش در بخش مراقبت ویژه اتفاق می­افتد، رنج و درد وی را تشدید می­کند. به همین دلیل صاحب­نظران بر این باورند که بیمار بخش مراقبت های ویژه علاوه بر دریافت مراقبت از جانب تیم درمان، نیازمند اطمینان خاطر، آرامش و حمایتی است که صرفا خانواده و نزدیکان می­توانند به وی اعطا کنند [۲]. بر این اساس خانواده ها بیماران تنها به عنوان ملاقات کننده محسوب نشده، بلکه به عنوان مراقبت دهنده و شرکای تیم درمان به خصوص در زمان تصمیم گیری می باشند. بنابراین حرکت به سوی مراقبت خانواده محور عنوان کننده تغییر در ماهیت نقش های سنتی و به عنوان یکی از اجزای حیاتی در افزایش کیفیت مراقبت و بهینه سازی پیامدهای بخش مراقبت ویژه می باشد [۳]. این در حالی است که به دنبال بستری شدن بیمار در بخش مراقبت، سایر اعضای خانواده با توجه به ماهیت پیچیده بخش مراقبت ویژه، ناگهانی بودن فرایند بستری و عدم آشنایی با فرایند مراقبت و درمان ممکن است اختلالات روانشناختی متعددی تحت عنوان سندرم خانواده بیمار بخش مراقبت ویژه را تجربه کنند [۴]. این سندرم شامل بروز اختلالت و ناخوشی ها در میان اعضای خانواده بیماران مبتلا به بیماری بحرانی حاد بستری در بیماری های بحرانی مزمن نیازمند مراقبت طولانی مدت بیمارستانی می باشد که می تواند نشانگان متعدد روانی، جسمی، اجتماعی و حتی معنوی به دنبال داشته باشد [۵]. بروز این اختلالات علاوه بر تهدید سلامتی خانواده، از جهات دیگر از جمله انتقال اضطراب به بیمار و سایرین، کاهش بی اعتمادی به تیم درمانی، عدم پذیرش درمان ها، خشم، شکایت و درگیری نیز حائز اهمیت می باشد [۶]. در حالی که در مقابل، توجه و تامین نیازهای اساسی خانواده ها، کاهش اضطراب و افزایش حس اعتماد به تیم درمانی و به تناسب بهبود کیفیت خدمات ارائه شده به بیمار و خانواده ها و متعاقبا افزایش رضایتمندی آنان را به دنبال خواهد داشت. از این رو هنگامی که یک فرد در بخش مراقبت ویژه بستری می شود، مراقبت از خانواده اش به همان اندازه مهم است. زیرا اعضای خانواده بیمار نقش مهمی در ارائه اطلاعات اولیه برای آمادگی برنامه پرستاری و مراقبت و حمایت از بیمار دارند، لذا بایستی به عنوان یک گروه قابل توجه و مهم برای بیمار در نظر گرفته شوند [۷]. از طرفی گاها به دنبال بهبودی و انتقال بیمار از بخش مراقبت ویژه، تعداد زیادی از این بیماران همچنان نیاز به تداوم مراقبت در منزل دارند که درگیری و مشارکت اعضای خانواده را می طلبد، لذا این فرایند در صورتی موفق خواهد بود که اعضای خانواده از سلامت کافی برای انجام وظیفه در نقش مراقبت برخوردار باشند. بنابراین متخصصین مراقبت سلامت بایستی اثرات سندرم خانواده بیمار بخش مراقبت را در خانواده ها سازماندهی کنند چرا که محیط مراقبت بدون در نظر گرفتن نقش خانواده ها امکان پذیر نمی باشد [۸]. این در حالی است که متاسفانه علی رغم اهمیت جایگاه خانواده در سیستم مراقبت و درمان و بخصوص در بخش مراقبت ویژه، سیستم های مراقبت های بهداشتی در حال حاضر برای جلوگیری از اختلالات تهدید کننده خانواده و نتایج روانی ناخوشایند در اعضای خانواده بیماران برنامه پیشگیری کننده کافی ندارند. این موضوع در دیدگاه حرفه پرستاری از اهمیت خاص و بیشتری برخوردار است زیرا پرستاران بخش مراقبت ویژه به نسبت سایر اعضای تیم درمانی، از نظر زمانی درگیری بیشتری را در فرایند مراقبت از بیمار داشته و به نسبت ارتباط آنها با خانواده ها محسوس تر و پاسخگویی بیشتری به نیازهای خانواده ها دارند. از طرفی اگر هدف ارائه مراقبت کیفی و جامع باشد بایستی پرستاران بخش های مراقبت ویژه علاوه بر بیماران، به خانواده بیماران نیز از نظر نیازهای روانی و اجتماعی توجه ویژه داشته باشند [۹]. از طرفی مراقبت از خانواده ها یکی از مداخلات بامهارت پرستاری برای اطمینان از توانایی خانواده ها در جهت درک و برخورد با پذیرش شخص مورد علاقه خود در بخش مراقبت های ویژه می باشد، به طوری که پرستاران شاغل در بخش مراقبت های ویژه با ارائه چنین مداخلاتی، نقش مهمی در توسعه روابط با اعضای خانواده دارند تا تجربه خود را با ترس و دلهره کمتر جلوه دهند [۱۰]. لذا مراقبت از خانواده بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه باید در کنار مراقبت و درمان از بیمار دیده شود. برای دستیابی به این هدف نیاز به برنامه های تخصصی در جهت تامین سلامت آنها، اعم از آگاه سازی و آموزش مناسب کادر درمان، مشارکت هدفمند و اصولی اعضای خانوده در فرایند مراقبت و درمان، ارزیابی تخصصی سندرم خانواده بیمار بخش مراقبت ویژه و به تناسب برگزاری کارگاه های توانمندسازی برای اعضای خانواده می باشد.

Keywords:

Special Care Unit , Family , بخش مراقبت ویژه , خانواده